Notebook

Op deze pagina vind je aanvullende informatie bij sommige blogs. En aantekeningen die ik maakte over plaatsen waar ik ben geweest of nog naar toe zou willen gaan. Aanvullingen zullen er zeker komen.





Inhoud

En als je dan toch op Orkney bent: bezoek dan ook Skara Brae (link)

De ronde kerk van Orphir (link)

Maeshowe (link)

Wijnaldum en leylijnen (link)

De rode van mantel van Maria (link)

Verplicht bouwen op heilige plaatsen (link)


En als je dan toch op Orkney bent: bezoek dan ook Skara Brae


En als je dan toch op Orkney bent: bezoek dan ook Skara Brae, want dat is een bijzondere ervaring. Skara Brae is geen krachtplaats, maar een ondergrondse nederzetting uit de prehistorie, die na een storm blootgelegd werd. Oorspronkelijk lag het aan een meertje. Toen het land tussen het meertje en de zee door erosie verdween kwam het dorp steeds dichterbij de kust te liggen. Nu ligt het aan zee.

Skara Brae is bewoond geweest vanaf ongeveer 3100 BCE tot 2500 BCE. Nadat de nederzetting zo'n 4500 jaar geleden werd verlaten is het begraven onder zandduinen. Tijdens een storm in 1850 kwamen delen van het dorpje tevoorschijn. 



Skara Brae is tijdens een storm bloot komen te liggen

Skara Brae is een van Europa's best bewaarde neolithische dorpen. Ongeveer  4500 jaar geleden leefde er een gemeenschap. Er zijn ten minste 10 huizen, die een ronde vorm hebben. Alle huizen lijken op elkaar en bestaan uit één kamer. Er waren niet meer dan 8 huizen tegelijk in gebruik. Er zijn veel gedecoreerde stenen gevonden. Op de rand van een bed in huis 7 staan een soort runen (zie website onder). 

Alle ruimtes waren met elkaar verbonden en bevonden zich half ondergronds.  Alles in dit dorp was van steen. Het was minder primitief dan je zou denken. De bewoners maakten gebruik van een soort toilet en er waren rioolsystemen. De meeste huizen hadden een woonfunctie. In huis 8 ontbraken bedden. Waarschijnlijk fungeerde deze ruimte als werkplaats.

De muren waren dik om het huis warm en droog te houden. Daardoor was er ruimte om een soort kleine nis in de muur te bouwen. Die nis lag een beetje hoger in de muur. Sommigen denken dat het een kastruimte of bewaarruimte geweest moet zijn. Je zou niet verwachten dat de kleine ruimte aangesloten was op een drain, die onder de huizen liep. Het zou de functie van een toilet gehad kunnen hebben. Dan was die wel weer te hoog om zelf in te klimmen. Maar je zou er makkelijk iets in weg kunnen gooien. Dat dan weer wel. In de vloer zijn een aantal stenen kisten gemaakt. Misschien om dingen in te bewaren? 

De huizen hebben allemaal eenzelfde indeling. In het midden bevindt zich een vuurplaats, met aan beide kanten bedden. De bedden aan de rechterkant waren groter dan die aan de linkerkant. Mogelijk was er een mannen- en een vrouwenkant. 

Recht tegenover de ingang was een stenen kast met ligplanken geplaatst. Het kan zijn dat deze kast de functie van altaar heeft gehad. Door deze tegenover de ingang te plaatsen werd die kast of dat altaar altijd verlicht. In sommige huizen is er een steen tussen de haard en legkast. Misschien werd er zo een plekje gecreëerd om te zitten. 

Skara Brae is gebouwd in twee fases. In de eerste fase stonden de huizen los van elkaar. In de tweede fase zijn ze verbonden met smalle gangetjes. Toen er steeds meer sprake was van erosie, zijn de gangetjes overdekt om bescherming te bieden. 


Huis 7

In het bezoekerscentrum is een reconstructie gemaakt van huis 7. Het huis is zo goed mogelijk ingericht zodat je je een beeld kan vormen van hoe het eruit kan hebben gezien. 


Alles in dit dorp was opgebouwd met steen

Huis 7 is het oudste en langst gebruikte huis. Het verschilt van de andere, omdat het los staat en bereikbaar was via een apart pad. Het is gebouwd op zand. De andere woningen zijn gebouwd op vroegere structuren (zie onder). Huis 7 is meer versierd. 
In een stenen graf zijn onder de vloer de lichamen van twee vrouwen gevonden. De deur van deze kamer was alleen via de buitenkant te openen. Je kon er zonder hulp dus niet uit. 
De beschrijving van deze details roept vraagtekens op. Wat was er voor bijzonders aan dit huis? Wie hebben er gewoond? Wat was de rol van de twee vrouwen die hier begraven zijn? 


Ook kasten en bedden waren van steen


In de bedden moeten dierenvellen gelegen hebben

Jagen en vissen

Levend in de huidige moderne tijd is het lastig om je te verplaatsen in de leefomstandigheden van de inwoners van deze nederzetting. De bewoners moesten het doen met wat er aanwezig was en van wat er misschien aangedragen werd. Wat hebben ze gegeten? Waarmee hebben ze zich warm gehouden? Hebben ze vuren gemaakt met materialen uit de omgeving zoals zeewier of drijfhout? 

In de bedden moeten dierenvellen zoals schapen- of hertenhuiden hebben gelegen. De matrassen kunnen van stro of heide gemaakt zijn. Ze kunnen zich gevoed hebben met rundvlees, schapenvlees, gerst, tarwe, vis en weekdieren. Er waren herten, wilde varkens, zeehonden en vogels. Er wordt gedacht aan gestrande walvissen. 

Een plattegrond en een kijkje in het dorp



Skara Brae ligt nu  aan zee


De huizen zijn door smalle gangetjes met elkaar verbonden

De plattegrond van Skara Brae 

Stenen ballen en rode oker


In het dorpje zijn gesneden stenen ballen gevonden met spiraalvormige versieringen met drie of meer knoppen. Mogelijk zouden ze als orakel gebruikt kunnen zijn. Ook zijn er restanten rode oker gevonden.


In de kleine expositieruimte zijn bijzondere ballen te zien

Opgravingen

De eerste vier huizen werden in 1850 door een storm blootgelegd, toen de toppen van de duinen werden weggeblazen. Ze werden in eerste instantie onderzocht door William Watt, die op dat moment de eigenaar van het land was. Tussen 1928 en 1930 vonden er opgravingen plaats door Professor Gorden Child. Hij was een van de beste archeologen van zijn tijd.

Er moeten twee bouwfases zijn geweest van elk zo'n 300 jaar. Zo'n fase was een doorgaand proces. 
De opgravingen stilgelegd in 1868. In 1925 was er een grote storm. Het dorp kwam onder water en werd zwaar beschadigd. Er is toen een zeedijk omheen gebouwd. Tussen 1927 en 1930 hebben er nieuwe opgravingen plaatsgevonden. Inclusief herstel en nieuw ontdekte gebouwen.

Tijdens de eerste fase leefden de bewoners in verschillende huizen en produceerden stapels afval. Dat afval werd opgehoopt en werd vruchtbare grond. Tijdens de tweede fase werden de huizen op deze hopen afval gebouwd. De huizen werden met elkaar verbonden door smalle gangetjes. Het afval zorgde voor isolatie, maar had voor de bewoners de speciale functie van verbinding met de voorouders. 


Een elite dorp?

Helen Woodsford-Dean beschrijft Skara Brae als de beroemdste plaats op het eiland. Zij citeert Mac Kie (1977, Science and Society in Prehistoric Britain), die suggereert dat Skara Brae geen normale nederzetting was, maar eerder een verblijfplaats van priesters. Het eten van vis als voedsel kan een indicatie hiervoor zijn. Het zou dan gaan om 'heiligdommen' waar orakels plaats vonden. In dat geval zouden de ronde ballen met spiralen en de oker wel in dit beeld passen (zie onder).

Een ceremoniële verbinding


Freddy Silva schrijft op p.21 van zijn boek over de lijnrechte ceremoniële route van de Ness of Brodgar naar Skara Brae. De Ness of Brodgar bestond uit stenen huizen met een centrale tempel. Hier zou een groep mensen met een aparte status gewoond hebben die naast de gewone bevolking leefde. 
De suggestie sluit aan op de bovengenoemde gedachte dat ook op Skara Brae een aparte groep mensen geleefd zou hebben.
De bewoners maakten deel uit van de Grooved Ware cultuur ('gegroefde huisraad', zie website). Bouwden zij de steencirkels van Brodgar en Stenness?

Skailhouse


Skara Brae ligt zo'n 180 meter t.w. van Skailehouse. Na het bezichtigen van het dorpje kun je doorlopen naar Skailhouse. Het landhuis is gebouwd in het duingebied tussen Loch of Skail en de Atlantische oceaan. Het behoorde aan William Watt, die ook eigenaar was van de grond waar Skara Brae werd ontdekt. Het landhuis is ingericht als museum. Er zijn verhalen over dat het er zou spoken. Skail is het oud-Noorse woord voor voorhal.

Adres en tickets

Sandwick, Orkney, KW16 3LR

Om Skara Brae te bezoeken moet je vooraf een ticket met een tijdslot boeken. Het tijdslot geldt alleen voor de binnenkomst. Daarna kun je er zolang blijven als je wilt. 
Voor je het dorp zelf bezoekt kom je door een kleine expositieruimte, waar voorwerpen tentoongesteld worden en een korte uitleg over het dorp gegeven wordt. Van huis 7 is een reconstructie gemaakt. 

Bronnen

Historic Scotland Alba Aosmhor, Skara Brae
Historic Scotland Alba Aosmhor, Maeshowe  and the heart of Neolitic Orkney
Silva, Freddy, Scotlands Hidden Sacred Past, 2021, p. 21
Woodsford-Dean, Helen & Mark, This Old Golden Land, 2020, p. 118-121

Websites

De bewoners maakten deel uit van de Grooved Ware structuur

Figuur D: symbolen op het bed in huis 7.

Stenen bal van Skara Brae (zie ook foto vitrine museum aldaar).

Voorbeelden bewerkte stenen ballen.



De ronde kerk van Orphir

Op een van de Orkney-eilanden in Schotland staat een ronde kerk. Daarvan zijn er niet zoveel. Er is nog maar een klein stukje van over. Hij is gebouwd in de tijd van de Vikingen. Nadat twee neven strijd voerden om de macht werd een van hen een kopje kleiner gemaakt. Nu zou je denken dat de andere daar heel tevreden over was, maar dat duurde niet zo lang...

Een ronde kerk is best apart. Toch was die vorm in de Middeleeuwen erg populair. Misschien wel door de verhalen van pelgrims, die een reis gemaakt hadden naar Jeruzalem. Daar was een ronde kerk gebouwd boven het heilige graf van Jezus. 

Nadat graaf Hakon opdracht gegeven had om zijn neef Magnus te vermoorden, moet hij er berouw van hebben gekregen. In de sage hierover wordt verteld dat hij daarna een pelgrimsreis maakte naar Jeruzalem. Toen hij daar was zal hij met eigen ogen de ronde kerk van het heilige graf gezien hebben. Dus dat hij daarvan onder de indruk was is wel begrijpelijk. Bij zijn thuiskomst liet hij een ronde kerk op zijn landgoed bouwen. Misschien wel als boetedoening voor zijn slechte daad. Een stukje van die kerk staat er nog...

Van de ronde kerk is nog een deel bewaard gebleven

Als je naar het plaatje hieronder kijkt zie je dat het om een ronde kerk gaat. Zonder dat plaatje zou je hebben kunnen denken aan een verdedigingstoren. De kerk is een aantal eeuwen in gebruik geweest. Vanaf de 12e eeuw tot 1705. Toen werd er een nieuwe kerk gebouwd ten zuidwesten ervan.

De oude, ronde kerk werd nog een tijd als opslagruimte gebruikt (tot 1756). Daarna is twee-derde ervan afgebroken om de nieuwe kerk te repareren. Die nieuwe kerk is ook al weer verleden tijd. Zo gaan die dingen soms.

Hier zie je dat het een kerkgebouw is

Vlakbij de kerk was een feesthal. Een 'drinkzaal' als je het letterlijk vertaalt. Van die feesthal zijn ook delen opgegraven. Daar werden niet alleen feesten gevierd maar ook vergaderingen gehouden. 


Bij de kerk stond ook een feestzaal

Daar zijn ook fundamenten van terug gevonden

Deze feesthal stond in Orphir, op het eiland Orkney in Schotland



Maeshowe

Gebruikt en verlaten?

Maeshowe is een aantal eeuwen in gebruik geweest en daarna verlaten. Dat gebeurde vaker als een cyclus voltooid was. Mogelijk is het na die tijd voor een andere functie hergebruikt. Dat zou de aanwezigheid van de paardenbotten en de schedel verklaren. 

Maeshowe en New Grange

Maeshowe wordt vaak vergeleken met New Grange (Ierland). Allebei de monumenten zijn uitgelijnd op de zonnestanden met midwinter. Met het verschil dat het bij New Grange gaat om de zonsopkomst. De kamer aan het eind van de gang wordt tijdens de zonnewende een paar minuten verlicht. Aan de achterzijde markeert Kerbstone 52 de zonsondergang op midzomer. 
Waar Maeshowe een bijna sobere indruk maakt, wordt New Grange gekenmerkt door spiraalmotieven. Je vindt ze zowel binnen als buiten. Mogelijk is New Grange eerder een tempel dan een grafheuvel geweest. 


New Grange


De steen voor de ingang. Zonsopkomst Midwinter


Kerbstone 52: zonsondergang op midzomer


Blog:  https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2024/07/maeshowe-bewaart-zijn-geheimen.html

De lijn van Wijnaldum naar Oosterland is eigenlijk een stuk van de lange Michaelsleylijn, die loopt van Santiago de Compostela, via Carnac en Le Mont Saint Michel door naar Hargen, Keinse bij Schagen, Oosterland, Wijnaldum, Stockholm, Arkhangelsk (ook weer Michael. Eigenlijk loopt die lijn ook over Harlingen met eveneens een Michaelskerk en in Oosterland is het ook een Michaelskerjk. Wognum ligt dus ten zuiden van Oosterland maar op de lijn Oosterland-Bigtevecht.   Het vierkant gaat verder van Oosterland naar oldeberkoop, Oldeberkoop naar Deventer en Deventer naar Nigtevecht.

Het bijzondere is, dat de diagonaal van dat vierkant haaks staat bij Oosterland op die Michaelslijn terwijl  ook Oosterland ongeveer halverwege Santiago en Arkhangelsk ligt.  Arkhangelsk wil overigens zeggen  'aartsengel' en dan gaat het weer om Michael naar wie in of vlakbij de plaats Arkhangelsk ook een klooster is, gewijd aan die aartsengel.

Het bijzondere van de Externsteine is ook, dat dit gebergte precies loopt in de richting van Wijnaldum.



Foto: © Ton van der Leeden  Link website
Met dank voor het mogen gebruiken
Meer informatie kun je vinden op mijn blog over Wognum (zie onder).


Persoonlijke informatie van Ton van der Leeden. 

Alle verdere informatie te lezen in zijn website www.handboekbinderij-vanderleeden.nl


Blogs

Tijdens mijn (veelvuldige) bezoeken aan oude kerken speurt mijn oog naar Maria's met een rode mantel. Dat rood was op een gegeven moment uit den boze, omdat het de vruchtbare vrouw en moeder symboliseerde. De Drievoudige Godin werd vroeger uitgebeeld in drie kleuren: wit voor de Maagd, rood voor de moeder en zwart voor de oude, wijze vrouw of Crone. Drie fasen van het vrouw-zijn maakten de cyclus compleet.
In 1649 werd door de Kerk beslist dat de Maagd Maria alleen nog maar in blauw en wit mocht worden afgebeeld. Vanaf dan moet ze worden afgebeeld in de bloei van haar jeugd, met een zacht gezicht en goudkleurig haar. Haar handen gevouwen onder haar borst of in gebed, de maan onder haar voeten en een kroon van twaalf sterren rond haar hoofd. Ze vertrapt het hoofd van de draak onder haar voeten.
Het was Spaanse kunstschilder Pacheco die deze regels voor de Inquisitie vaststelde en vastlegde in zijn Arte della Pintura.

Bron: Our Lady in Art. Met dank aan Margaret Starbird voor deze aanvullende informatie.


Catharijne  Convent 2016
Blog: Op zoek naar de rode Maria

Verplicht bouwen op heilige plaatsen

Bij alle oude kerken gebouwd voor het jaar 1350

Onze voorouders bouwden tot 1350 hun heiligdommen bij voorkeur op krachtplaatsen. Deze plaatsen werden in principe door de Kerk overgenomen en gekerstend, net zoals dit met het altaar gebeurde. Het in gebruik nemen van deze 'heidense' plaatsen gebeurde in opdracht van Paus Gregorius de Grote. Tijdens het Concilie van Tours in het jaar 567 werd het vereren van stenen, bomen en bronnen verboden. In 601 verbiedt Paus Gregorius de Grote (589-604) het verder verwoesten van heilige plaatsen. Hij geeft per brief aan Mellitus de opdracht om alle heidense plaatsen te integreren in het christelijk geloof ('de tempels van de heidenen niet te verwoesten maar met wij-water te besprenkelen en daarna in christelijke kerken te veranderen').
Het verbod om nog langer op voorchristelijke plaatsen te bouwen lijkt in relatie te staan met het uitbreken van de pest. 

Bron: Brief Paus Gregorius aan Mellitus: link





Reacties

Een reactie posten