Op zoek naar de rode Maria

Samen met een vriendin bezoek ik de Mariatentoonstelling in het Catharijne Convent te Utrecht. Daar kom ik tot mijn verrassing verschillende afbeeldingen van Maria-in-het-rood tegen. En dat roept vraagtekens bij me op. Sinds ik las dat het door de Kerk verboden is om haar zo af te beelden speur ik met één oog altijd naar deze Maria's...

De kleur van de vruchtbaarheid

Op deze tentoonstelling zie ik Maria diverse malen geschilderd in de kleur die de vruchtbaarheid symboliseert. Ik realiseer me dat ik het jaartal van dit verbod niet paraat heb. Misschien hadden Middeleeuwse schilders wèl de vrijheid om haar zo neer te zetten? Uiteindelijk vind ik het jaartal 1649 terug in twee boeken en ontdek ik het in een door mijzelf eerder geschreven blog over de Zwarte Madonna (1).

Muurschildering Maria met het kind Jezus uit 1575

Grote of Jacobijnerkerk Leeuwarden (2021)

Onderscheid door kleurcodes

De kerk schreef in 1649 voor dat Maria alleen nog in wit en blauw mocht worden afgebeeld. Om 'verwarring (tussen Maria en Maria Magdalena) voor altijd uit te sluiten'.

In 'De vrouw met de albasten kruik' wordt het thema iets verder uitgediept: 'Hiermee werden de zuster-en moederaspecten van het eeuwig vrouwelijke wel erkend, maar het bruidsaspect of het seksuele aspect ontkend. Schilderijen waarop de Madonna in het rood gekleed ging, werden streng verboden en de 'vrouw in het rood' werd synoniem met een 'publieke vrouw' '.

Langzaam aan begint het me duidelijk te worden. Hier werd een poging gedaan om onderscheid te maken tussen de Maagd Maria, moeder van Jezus en Maria Magdalena, zijn geliefde apostel. Dat zij de bruid van Jezus zou zijn was al helemaal ondenkbaar.

Volgens de legende is Maria Magdalena na de kruisiging in een boot aan de kust van Frankrijk geland. Ze strandde daar samen met twee andere Maria's: Maria Salomé en Maria Klopas. Vandaar uit verspreidde zij het evangelie in Frankrijk.

Met de aankomst in Saintes-Maries-de-la-Mer nam de Maria Magdalena verering in Frankrijk een hoge vlucht. Dat was in de ogen van de kerk geen gewenste ontwikkeling. Om haar te onderscheiden van de Maagd Maria werd dus onderscheid aangebracht. Beide Maria's kregen een kleurcode toebedeeld. Maria de Moeder werd afgebeeld in wit en blauw, de kleuren van de maagdelijkheid. Maria Magdalena in rood en groen. Maria de Moeder gekroond, Maria Magdalena met losse haren en een albasten kruik.

Een bonte mengeling van kleur en symboliek

In de praktijk is het minder simpel dan het lijkt. Soms wordt ook Maria Magdalena afgebeeld met een kind. En andere keren is ze op haar beurt gekroond. De kroon lijkt dus door beiden gedrage.

In Frankrijk zag ik Maria met los haar (2). Alleen met dat wit en blauw zit het wel goed. De rode kleur is niet consistent toegepast. In Maasland zie ik voor het eerst Maria Magdalena afgebeeld in het blauw (3). En dat maakt dat je heel goed moet blijven kijken :-).

Legendes

Het verrassende en tegelijk verwarrende in dit hele verhaal is dat Maria Klopas en Maria Salomé in de tentoonstelling genoemd worden als de twee jongere halfzussen van de Maagd Maria.

Die komen dan volgens de andere legende samen met Maria Magdalena per boot aan in Frankrijk. Dat van die twee halfzusjes was nieuw voor mij. Waar heb ik ooit gelezen dat Maria een titel was en geen naam?

Catharijne Convent 2016

Spanje, Granada, 2007

Oslo, Domkerk 2011

Chartres, Kathedraal, Glas in lood raam, 2013

Frankrijk, Chartres, St. Pierre, 2013

Maastricht, Onze Lieve Vrouwe Kerk, 2016

Maria in de abdij van Pontigny (2017)

Rechts Maria Magdalena met de kruik, links de Maagd Maria met de kroon

Façade Notre Dame Saint Père, dorpje bij Vézelay (2017)

Notre Dame sous Terre in de bovenkerk aan de onderzijde van het raam (4)

Saint-Quentin-la-Chabanne (Creuse, Frankrijk, 2018)

Een tweede raam met de tekst 'Notre Dame sous Terre'

Saint-Quentin-la-Chabanne (Creuse, Frankrijk, 2018)

Maria Magdalenakerk Maasland (2021)

Hier kwam ik voor het eerst een Maria Magdalena in het blauw tegen

Adres

Catharijneconvent: Lange Nieuwstraat 38, 3512 PH Utrecht

Grote of Jacobijnerkerk: Bredeplaats 4, 8911 EP Leeuwarden

Maria Magdalenakerk: Maria Magdalenakerk, Hammerdreef, Maasland

De rode mantel van Maria

De Drievoudige Godin werd vroeger uitgebeeld in drie kleuren: wit voor de Maagd, rood voor de moeder en zwart voor de oude, wijze vrouw of Crone. Drie fasen van het vrouw-zijn maakten de cyclus compleet.

In 1649 werd door de kerk beslist dat de Maagd Maria alleen nog maar in blauw en wit mocht worden afgebeeld. Vanaf dan moet ze worden afgebeeld in de bloei van haar jeugd, met een zacht gezicht en goudkleurig haar. Haar handen gevouwen onder haar borst of in gebed, de maan onder haar voeten en een kroon van twaalf sterren rond haar hoofd. Ze vertrapt het hoofd van de draak onder haar voeten.

Het was Spaanse kunstschilder Pacheco die deze regels voor de Inquisitie vaststelde en vastlegde in zijn Arte della Pintura. (Bron: Our Lady in Art, p.7).

Blogs waarnaar verwezen wordt

(1) https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2015/10/de-zwarte-madonna.html

(2) https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2021/03/maria-magdalena-in-maasland.html

(3) https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2017/11/de-abdij-van-pontigny-met-maria.html

(4) https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2018/05/de-zwarte-madonna-in-creuse.html

Bronnen

De Zwarte Madonna van Oer-tot Eindtijd - Dr. Annine E.G. van der Meer (2015, p.43)

De vrouw met de albasten kruik - Margaret Starbird (1995, p.126)

Het oudste geheim - Fysica van de heiligheid - Drs Sietse van der Tuin (2009, p.254)

Our Lady in Art - Lee, Katherine Rawlings Jenner e.a, (1910), Reprint: BiblioLife, LLC

De vrouw met de albasten kruik - Starbird, Margaret, (1995)

Websites