De koningsterp van Wijnaldum
Door Joke Visker - november 27, 2018
Wijnaldum staat al een tijd in de planning. Ten oosten van het dorp ligt de Koningsterp, zijn naam waardig door de vondst van een gouden mantelspeld. Hier moet een belangrijk knooppunt van leylijnen zijn. Op de plattegrond is de terp eenvoudig te traceren. Maar vanaf het uitkijkpunt is het moeilijker om hem te vinden. Afgegraven steekt hij nauwelijks boven het maaiveld uit. Het is zo'n ervaring van 'ik stond erbij en ik keek ernaar'. Het lijkt erop dat Wijnaldum vandaag met rust gelaten wil worden...
Een koning waardig
De Tjitsma-terp in Wijnaldum staat te boek als Koningsterp. Hier zou de Friese koning Finn Folcwalding zijn residentie gehad hebben. En dat al in de zevende eeuw. De terp is in het begin van de jaren '90 afgegraven. Behalve een gouden mantelspeld zijn er munten, stukjes goud en zilver, scherven en andere voorwerpen gevonden, inclusief resten van dieren. Er is zelfs een oude gracht en een werkplaats ontdekt. Een vroege vondst van een gouden hanger met runen zou kunnen wijzen op een verering van de godin Freya of Fostare. Koningen of niet, een elite heeft er zeker gewoond.
De Koningsterp
De Tjitsma-terp in Wijnaldum staat te boek als Koningsterp. Hier zou de Friese koning Finn Folcwalding zijn residentie gehad hebben. En dat al in de zevende eeuw. De terp is in het begin van de jaren '90 afgegraven. Behalve een gouden mantelspeld zijn er munten, stukjes goud en zilver, scherven en andere voorwerpen gevonden, inclusief resten van dieren. Er is zelfs een oude gracht en een werkplaats ontdekt. Een vroege vondst van een gouden hanger met runen zou kunnen wijzen op een verering van de godin Freya of Fostare. Koningen of niet, een elite heeft er zeker gewoond.
De Koningsterp
Naar die terp zijn we op zoek. Het kleine dorpje ligt te slapen in de middagzon. We lopen een rondje om de gesloten kerk. Het Archeologisch Punt ligt op een steenworp afstand. Hier zijn vondsten van de afgegraven terp te bezichtigen. De dame die de sleutel heeft is net een uurtje weg. Zoveel belangstellenden komen er niet meer langs zal ze gedacht hebben. We moeten het dus doen met wat we hebben en dat is een bordje-naast-de-deur met de plattegrond van zes terpen op een rijtje. Het geheel ligt zo'n 600 meter ten oosten van het dorp. Daar vinden we een bordje met de 'Terpen Toer'. Mét getekend kaartje. De Koningsterp is de tweede op rij, dus even tellen en klaar!
De terpen toer met de plattegrond aan het begin van de route
In de praktijk ligt het minder simpel. De eerste terp (officieel de laatste), is duidelijk herkenbaar door de iets hogere ligging. Voor de rest zien we velden en akkers. Dat is natuurlijk zo gek niet, want de beroemde terp is in het begin van de jaren '90 afgegraven. De aangegeven route loopt in een boog om de twee eerste terpen heen. Ze liggen in het midden en zijn duidelijk niet bedoeld om bezoekers te trekken.
Het uitkijkpunt aan de route helpt ons niet veel verder. Er is een steen met een plattegrond op de bodem geplaatst en je kan van boven naar beneden kijken. En natuurlijk ook van bovenaf naar de terpen. We worden er niet veel wijzer van.
De steen met de plattegrond onderin de uitkijkpost
De eigenaar van de terp is hard met zijn tractor aan het werk
Het onderste deel van de speld is al in 1953 door een boerenknecht gevonden. Hij was aan het werk op een akker bij Wijnaldum. Tijdens het graven van drainagesleuven dook het stukje op, samen met twee menselijke schedels. En wat doe je er dan mee? De boer zette de schedels in zijn schuur om de melkknecht de schrik op het lijf te jagen. De fibula kreeg een plaatsje in de vensterbank van zijn zus. De speld heeft daar een aantal jaar liggen schitteren in de vensterbank :-). Op aandringen van een huisarts uit Dronrijp is het stukje uiteindelijk naar het Fries Museum gebracht. In het begin van de jaren '90 is er verder archeologisch onderzoek op de terp verricht.
Symbolen van een Noorse godheid
Als je goed kijkt zie je dat er verschillende motieven in de fibula van Wijnaldum zijn verwerkt. In het Fries Museum worden ze in een presentatie belicht. Het bovenste deel beeldt het hoofd van de god Odin uit. Wij kennen hem ook wel als Wodan. In het middenstuk zijn motieven van slangen en draken verweven. Aan de beide zijkanten zijn de raven van Odin terug te vinden. Het onderste deel verbeeldt de ogen en de snuit van een paard. Omdat de motieven als het ware door elkaar gevlochten zijn herken je ze minder snel. Maar als je het weet kom je een heel eind.
De terpen toer met de plattegrond aan het begin van de route
In de praktijk ligt het minder simpel. De eerste terp (officieel de laatste), is duidelijk herkenbaar door de iets hogere ligging. Voor de rest zien we velden en akkers. Dat is natuurlijk zo gek niet, want de beroemde terp is in het begin van de jaren '90 afgegraven. De aangegeven route loopt in een boog om de twee eerste terpen heen. Ze liggen in het midden en zijn duidelijk niet bedoeld om bezoekers te trekken.
Het uitkijkpunt aan de route helpt ons niet veel verder. Er is een steen met een plattegrond op de bodem geplaatst en je kan van boven naar beneden kijken. En natuurlijk ook van bovenaf naar de terpen. We worden er niet veel wijzer van.
De steen met de plattegrond onderin de uitkijkpost
De terpen zijn duidelijk niet bedoeld om bezoekers te trekken
Van een passerende dame-met-hond horen we dat de Koningsterp achter de boerderij in de verte ligt. Van ons standpunt uit gezien ernaast. Dat geeft wat richting. De eigenaar van het gebied is hard met zijn tractor aan het werk. Ik heb het lef niet om de hoogte op te klimmen en achter hem aan te rennen :-).
De eigenaar van de terp is hard met zijn tractor aan het werk
Een gouden mantelspeld of fibula
Het onderste deel van de speld is al in 1953 door een boerenknecht gevonden. Hij was aan het werk op een akker bij Wijnaldum. Tijdens het graven van drainagesleuven dook het stukje op, samen met twee menselijke schedels. En wat doe je er dan mee? De boer zette de schedels in zijn schuur om de melkknecht de schrik op het lijf te jagen. De fibula kreeg een plaatsje in de vensterbank van zijn zus. De speld heeft daar een aantal jaar liggen schitteren in de vensterbank :-). Op aandringen van een huisarts uit Dronrijp is het stukje uiteindelijk naar het Fries Museum gebracht. In het begin van de jaren '90 is er verder archeologisch onderzoek op de terp verricht.
Symbolen van een Noorse godheid
Als je goed kijkt zie je dat er verschillende motieven in de fibula van Wijnaldum zijn verwerkt. In het Fries Museum worden ze in een presentatie belicht. Het bovenste deel beeldt het hoofd van de god Odin uit. Wij kennen hem ook wel als Wodan. In het middenstuk zijn motieven van slangen en draken verweven. Aan de beide zijkanten zijn de raven van Odin terug te vinden. Het onderste deel verbeeldt de ogen en de snuit van een paard. Omdat de motieven als het ware door elkaar gevlochten zijn herken je ze minder snel. Maar als je het weet kom je een heel eind.
De fibula van Wijnaldum is gedecoreerd met Viking motieven
Meer fibula's
Op meer plekken in Friesland zijn fibula's gevonden bij afgravingen. Zo is er ook een goudschat gevonden bij Wieuwerd. Op de foto zie je deze fibula midden boven tussen andere sieraden en munten. Ook in Hegebeintum, Achlum en Hallum zijn fibula's opgegraven. Zelfs in het Groningse Aalsum is een mantelspeld gevonden. En hiermee is het lijstje vast nog niet compleet.
Goudschatten Wieuwerd (foto kerk Wieuwerd)
Leycentrum en Kerkenlijnen
Het centrum bij Wijnaldum wordt gezien als een van de belangrijkste van West-Europa. Op de terp zelf heeft nooit een kerk gestaan. Uit onderzoek is naar voren gekomen dat er niet minder dan vijfenzeventig kerkenlijnen naar dit centrum leiden. De suggestie is dat dit er zelfs wel meer kunnen zijn omdat de Waddenzee het centrum flankeert. Even ter vergelijking: het hoogste aantal kerkenlijnen schijnt tussen de twintig en tweeëndertig te liggen. Dat scheelt dus bijna de helft. Op een getekend kaartje zie ik dat de terpen precies aan de rand van een voormalige zeearm gelegen zijn.
Er lopen vanuit Wijnaldum lijnen naar Aalzum (bij Dokkum), Leeuwarden, Oldeberkoop, Stavoren en Westergeest.
Twee kilometers lange leylijnen kruisen elkaar bij deze plaats. De ene loopt van Santiago de Compostella in Spanje via Wijnaldum naar Arkangelsk in Rusland en is 4000 km lang. De andere begint bij de Externsteine in Duitsland en eindigt bij Wijnaldum (bron).
Vanuit Clervaux in Luxemburg loopt een lange leylijn naar Wijnaldum (bron)
Foto: © Ton van der Leeden Link website
Met dank voor het mogen gebruiken
Meer informatie kun je vinden op mijn blog over Wognum (zie onder).
Tot slot
De naam 'Koningsterp' is mede ontleend aan het verhaal van koning Finn en de gevonden schatten.
De naam Wijnaldum zou de betekenis kunnen hebben van 'heilig oudheem' of heilig tempelheem'.
'Wij' wijst op heiligdom, 'ald' kan duiden op oud of tempel, 'dum' is heem (bron boek Wigholt Vleer).
De combinatie leylijnen, Koningsterp en oud heiligdom maakte het alleen al bijzonder om deze plaats te bezoeken. En toch... bleef het deze dag toeristisch in de oppervlakkige zin van het woord. Ik had het graag anders gezien. Heel graag zelfs. Maar Wijnaldum leek ondergedoken in diepe rust. Alsof er een bordje Niet storen aan het begin had gestaan :-).
Adres
De Koningsterp ligt ongeveer 600 meter oostelijk van het dorp Wijnaldum
Gerelateerde blogs
Eerdere blogs
https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2018/10/de-mummies-van-wieuwerd.html
https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2018/11/een-bijzonder-fresco-en-een-sterke.html (Boazum)
https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2018/10/de-mummies-van-wieuwerd.html
https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2018/11/een-bijzonder-fresco-en-een-sterke.html (Boazum)
Bronnen
De 'Koningsterp' van Wijnaldum - Archeologie in Fryslan 2
Leylijnen en leycentra in de Lage Landen - Wigholt Vleer (Tjetza-terp)
Fries Museum in Leeuwwarden
De 'Koningsterp' van Wijnaldum - Archeologie in Fryslan 2
Leylijnen en leycentra in de Lage Landen - Wigholt Vleer (Tjetza-terp)
Fries Museum in Leeuwwarden
Belangrijkste websites
Archeologisch Steunpunt Wijnaldum: website
Fries Museum: Collectie goudschatten gevonden in de Middeleeuwen
Friese koningen: Magna Frisia
Ton van der Leeden: bron grote leylijnen
Archeologisch Steunpunt Wijnaldum: website
Fries Museum: Collectie goudschatten gevonden in de Middeleeuwen
Friese koningen: Magna Frisia
Ton van der Leeden: bron grote leylijnen
Geplaatst in Krachtplaats Terp
Mooi stuk Joke, met dit verhaal in de hand zou ik de tocht nog wel een keer willen maken in de hoop dat Wijnaldum wakker is!
BeantwoordenVerwijderenMooi om in jouw blog te lezen dat ervaringen van persoon tot persoon en van seizoen tot seizoen zo kunnen verschillen.
BeantwoordenVerwijderenVoor wie twee verschillende ervaringen wil lezen hierbij het blog van Godinnenkracht over Wijnaldum: https://godinnenkracht.blogspot.com/2020/12/zoektocht-naar-de-godin-fostare-in.html