Groene mannen en vruchtbare vrouwen

Tijdens onze vakantie in Schotland bezoeken we de Sint Magnus kathedraal in Kirkwall. Daar wil ik graag de groene mannen en de Sheela-na-Gig zien. Ze bevinden zich in het achterste, oudste gedeelte van de kerk en daar hebben we ze snel gevonden. Compleet met slangen of draken. De Sheela is wat moeilijker te ontdekken maar een behulpzame gids loopt met ons mee. En tot slot is er ook nog een 'gekke bekken trekker' die van de buitenrand van de kathedraal zijn tong naar ons uitsteekt. Best apart. In de loop van de week ontdekken nog meer groene mannen in Edinburgh en vinden we een Sheela in het museum aldaar...

Groene mannen

De Magnuskathedraal is al heel oud en gesticht door de Noren. Zoals altijd ben ik in de oude kerken en kathedralen op zoek naar voorchristelijke elementen en de energie die daar moet zijn. De groene mannen hebben we snel in beeld. Ze worden geflankeerd door slangen of draken en de takken ontspruiten uit hun mond. Slangen of draken kunnen aanwijzingen zijn voor aanwezige energie op die plek.

De groene mannen hebben we snel getraceerd

Draken of slangen op de kapitelen

De Sheela na Gigh *

Naar de Sheela moeten we even zoeken. Ook al weten we waar ze zich ongeveer moet bevinden, valt ze niet direct in het oog. Ze is zo klein dat je haar makkelijk over het hoofd ziet. Als je haar wat nader bekijkt zie je dat ze best verweerd is. Wat opvalt is haar grote mond zonder tanden. Op de foto van het sheela-na-gig project kan je het wat duidelijker zien. Misschien had ze ooit een spitse kop. Een beetje afschrikwekkend was ze dan wel. Keek ze je starend aan met haar wijde ogen? Een van haar handen wijst naar haar vulva. Met de andere hand lijkt ze haar hoofd vast te houden. Maar die mond en die ogen, hè? Wil ze je waarschuwen voor onzedelijk handelen?

Als ik er over nadenk viel ze ook in haar goede tijden niet onder de categorie 'moeders mooiste'. Als je haar vergelijkt met haar Noorse zuster in Trondheim is er een opmerkelijk verschil (zie gerelateerde blogs). Zij ziet er wat neutraler uit. Ze heeft dezelfde starende ogen, dat dan weer wel 😉.

Bij het vinden van de Sheela hebben we even hulp nodig

Deze afbeelding geeft een wat beter beeld

Wordandsilence1979 (Own work), Wikimedia Commons

Koppen aan de buitenrand

Bij het naar buiten gaan lopen we nog een rondje om de kerk. Daar vinden we een kop van een man die zijn tong uitsteekt. Ergens moet ook nog een man hangen die aan zijn baard trekt, maar die blijft voor ons verborgen.

Een 'gekke bekken trekker' die zijn tong uitsteekt

Schuilen voor de regen

Een paar dagen later zijn we weer op het vaste land van Schotland. Tijdens een heftige regenbui vluchten we de Sint Giles Kathedraal in Edinburgh binnen. Met de groene mannen van Kirkwall nog in mijn hoofd loop ik rechtstreeks naar het oude gedeelte met het koor. Hebbes en wel binnen een paar minuten.

Belangstellend vraagt een van de gastheren of hij ons kan helpen. We vertellen over de groene man en vragen of ze per ongeluk ook een Sheela hebben? Ik moet het even uitleggen, maar nee, die had hij in ieder geval nog niet ontdekt.

Maar: er was één groene vrouw in de kerk en die ging hij ons laten zien. In het goud schittert ze aan het begin van de kerk aan de zuidkant. Verschil moet er zijn denk ik nog. Maar ik vergis me in haar status. Er zijn ook groene mannen afgebeeld in het goud en om het verschil te benadrukken is er ook een doodshoofd met dode takjes uit zijn mond te vinden. Tja, verschil moet er zijn, denk ik opnieuw 😉.

De groene man in het koor

De groene vrouw aan het begin van de kathedraal (zuidkant)

Meer groene mannen in het goud (middenpad)

De vruchtbaarheid is verleden tijd

Geboorte en vruchtbaarheid

Omdat ik graag zeker wil weten dat er geen Sheela in de Sint Giles Kathedraal te vinden is google ik even op Sheela-na-Gig in Edinburgh. Ze is niet aanwezig in de kathedraal, maar we kunnen er een vinden in het Royal Museum. Het gewelfstuk hing oorspronkelijk boven de deuropening van de kerk in Kirknewton (West Lothian). De kerk waar ze te vinden was is in 1780 vernietigd.

Om mezelf een zoektocht te besparen vraag ik bij de informatiebalie waar ik haar kan vinden. Er is even twijfel. Hebben ze die hier wel?

En ja, we hebben geluk. Ze hangt in de zaal 'Kingdom of the Scots' op de eerste verdieping. We worden er naar toe gebracht onder het motto dat de 'lady' haar anders nooit gaat vinden. Ze hangt namelijk boven ooghoogte. Zeker omdat het een ondeugende afbeelding is, grap ik tegen degene die me brengt.

Aan deze Sheela is het thema geboorte gekoppeld. Het tafereel zou een vrouw voorstellen die aan het bevallen is. De vrouw wordt tijdens de geboorte geassisteerd door een man. Dat is wel een heel eigentijdse voorstelling in mijn idee.

Aan de zijkant van het stuk is een kruis ingekrast. Ik vraag me af of dit een rune of een merkteken van een metselaar is. Het is te veel giswerk om hier een betekenis aan te hechten.

Geboorte scène?

Metselaarsteken?

* De Sheela-na-Gig

Veel Sheela-na-Gigs stammen uit de Middeleeuwen of de vroeg-christelijke periode. Maar het is niet ondenkbaar dat ze uit een nog oudere periode komt. Ze staat voor bescherming, geluk en vruchtbaarheid. In de Middeleeuwen vond je haar op kerken boven de hoofdingang of bij ramen. Je kwam haar tegen op belangrijke plaatsen. Ze had een heilige en religieuze betekenis voor de Kelten. Ze was beschermend, had grote kracht en weerde ongeluk af.
Na de Reformatie was de Sheela verboden. Veel ervan werden vernietigd, of verborgen op een veilige plaats. Een groot aantal werd hergebruikt op kastelen. Maar je vindt haar ook bij bronnen, op graven en op staande stenen. Ze symboliseert de vrouwelijke, spirituele kracht. Haar magische kracht is nog steeds aanwezig. Zo af en toe kom ik er nog een tegen 😉.