De godin op de toren bij Rodel op Harris (Hebriden)

Het kerkje dat ik graag wil bezoeken ligt een flink eindje rijden vanaf ons logeeradres. Om precies te zijn: een heel eiland verder, verbonden met een dijk, dat dan weer wel. Ik wil er heel graag heen omdat er een oude steen met een vruchtbaarheidsgodin is ingemetseld in de toren. Een mannelijke partner prijkt aan de andere kant. Onder het motto: 'Je weet maar nooit of we hier nog een keer komen' stappen we in de auto en rijden we naar het puntje van het eiland Harris...

De Sint Clemenskerk in Rodel

Na een lange rit over smalle weggetjes komen we aan in het plaatsje Rodel. Dit ligt aan de zuidelijke rand van het eiland Harris, dat deel uitmaakt van de Buiten-Hebriden. Het oude kerkje staat op een verhoging in het landschap en is gewijd aan de heilige Sint Clemens. Voor mijn gevoel ligt het bijna aan het einde van de wereld, een beetje verlaten, maar niet vergeten. Op de een of andere manier zijn we niet de enigen die op dit tijdstip aankomen. En zelfs niet de enige Nederlanders. Toch wel bijzonder :-).





Omgeven door graven staat het kerkje op een verhoging in het landschap


Twee ingemetselde stenen

In de kerktoren zijn twee stenen ingemetseld, met een duidelijke link naar vruchtbaarheid. Aan de zuidzijde van de toren troont de vruchtbaarheidsgodin. Ze draagt een baby of dier in haar armen. Een baby lijkt in eerste instantie het meest waarschijnlijk. Je krijgt de indruk dat ze het kindje net gebaard heeft. Maar als je goed naar deze foto kijkt zou het net zo goed een diertje kunnen zijn. Er wordt gefluisterd dat het een selkie is, een van de mythische wezens uit de zee...


Deze Sheela-na-gig draagt een baby of dier in haar armen



De 'Lewd man van Rodel'  op de kopkant van de toren (rechterfiguur)
De moedergodin is samen met een andere steen in de toren gemetseld. Op die tweede steen vinden we het mannelijke symbool van vruchtbaarheid. Het ziet er een beetje ondeugend uit. De kerkelijke leiding van nu heeft er duidelijk moeite mee, gezien het informatiebord dat we binnen vinden.
Daar wordt de Sheela-na-Gig genoemd als mogelijk vruchtbaarheidssymbool. Het wordt voorafgegaan als een waarschuwing tegen lust. De linkerfiguur op de westkant van de toren krijgt ook een onderschrift. De bedekking zou de voorloper van de Schotse kilt kunnen zijn. Aan de naakte man rechts wordt geen aandacht besteed, zelfs geen waarschuwing. Misschien is het beeld al te duidelijk in combinatie met de vruchtbaarheidsgodin? Ze hebben er wel een mening over: de naam die hij draagt is 'Lewd Man of Rodel' met de betekenis van 'Onzedelijk man van Rodel'. Boven het tweetal is een steen met een bisschop boven een stierenkop. De stier staat voor kracht en rijkdom. Heeft de bisschop hier een onzichtbare taak?



De afbeelding van de koe of stier komt vaker terug langs de rand van de kerk. Evenals wat onherkenbare, verweerde figuren of dieren. Behalve de godin, de man en de figuur in de Schotse rok zijn de andere beelden in een soort nissen van een rand geplaatst.




De Sheela na Gigh


De godin stamt uit het voor-christelijke tijdperk. Uit de tijd dat vruchtbaarheid een belangrijk thema was. Deze vruchtbaarheidsgodin ziet er een stuk serener dan de andere 158 Sheela-na-gigs die te vinden zijn in Groot-Brittannië en Ierland. De aandacht wordt verlegd van de geslachtsdelen naar het wezentje dat ze draagt.
In de toren worden we verrast door een altaartje voor haar. Op de vensterbank boven de steen zijn kleine offertjes voor haar neergelegd. Kennelijk heeft de vruchtbaarheidscultus de eeuwen overleefd.



De vensterbank is in gebruik als genomen als altaartje

De Sheela na Gigh

Veel Sheela na Gighs stammen uit de Middeleeuwen of de vroeg-christelijke periode. Maar het is niet ondenkbaar dat ze uit een nog oudere periode komt. Ze staat voor bescherming, geluk en vruchtbaarheid. De Sheela van deze kerk is ouder dan het huidige gebouw. Misschien hoorde ze bij een eerdere kerk op deze plaats of nog een oudere heidense plaats. Dat weten we niet. Verondersteld wordt dat ze bescherming bood aan de mensen in de omgeving. Ze symboliseert de cyclus van leven, dood en hergeboorte. In de Middeleeuwen vond je haar op kerken boven de hoofdingang of bij ramen. Je kwam haar tegen op belangrijke plaatsen. Ze had een heilige en religieuze betekenis voor de Kelten. Ze was beschermend, had grote kracht en weerde ongeluk af.
Na de Reformatie was de Sheela verboden. Veel ervan werden vernietigd, of verborgen op een veilige plaats. Een groot aantal werd hergebruikt op kastelen. Maar je vindt haar ook bij bronnen, op graven en op staande stenen. Haar magische kracht is nog steeds aanwezig. Ze symboliseert de vrouwelijke, spirituele kracht.

De verdwenen steenkring

In een ver verleden was Rodel een belangrijke havenstad. Er zijn mythes en verhalen omheen geweven. Mensen vertellen van een oude steenkring, die nu onder water verdwenen is. Zelfs de naam ervan is in de herinnering bewaard gebleven: 'De steen van de Zon'. Dan moet je natuurlijk wel denken aan heel lang geleden, toen het waterpeil een stuk lager lag dan tegenwoordig. Maar nu zou je er af en toe ook nog een glimp van kunnen opvangen, bij heel laag tij. Waar of niet waar, er zijn mensen die het met eigen ogen gezien hebben.
Martin beschrijft de cirkel in het oude boek over de westerse eilanden. Die zou aan de oostkant van het stadje hebben gelegen. De steenkring bevindt zich op zo'n 7 meter van de kust en ligt ongeveer 18 meter onder water. De cirkel is zo hoog als twee verdiepingen. Hij is aan de bovenkant breder dan aan de onderkant en Martin vergelijkt de vorm met een oven. Hij schrijft dat hij de ene kant perfect kon zien, maar vanwege de wind geen zicht had op het andere deel. Misschien is dit niet de enige cirkel die onder water is verdwenen, vertelt hij. Aan de andere kant van de baai zou nog een cirkel zijn. Dat vertelden de mensen in het dorp tenminste in zijn tijd, rond 1700.

Selkies

Een selkie is meer dan een zeehond. De mensen in Schotland en Ierland en de Faroër eilanden zijn er zeker van dat het mythische wezens zijn. Ze kunnen hun huid afwerpen en op het land leven. Dan zien ze eruit als mensen. Ze lijken ook in hun gedrag wel op mensen. Soms hoor je niet of er een selkie of een baby huilt. Je kan het een beetje vergelijken met zeemeerminnen. Als selkies en zeemeerminnen hun huid afleggen kunnen ze leven op het land. Misschien doen ze dat maar af en toe. Er schijnen bepaalde dagen voor te zijn. Kunnen ze niet tijdig weer in hun huid kruipen dan zijn ze gedoemd om aan land te blijven. Ze trouwen met de man die hen lief heeft en vormen een gezin. Ook al zijn ze heel gelukkig, ze verlangen hun hele leven naar de zee. Als ze erin slagen hun huid terug te vinden zeggen ze het land vaarwel. Degenen die ze achter laten kunnen rekenen op grote porties vis. Zou de Sheela na Gigh zo'n mythisch wezentje in haar armen houden? Is zij misschien zelf een oude zeegodin? Behoort ze tot 'Het volk van de Zee'?


Extra informatie

De kerk in Rodel is de enige kerk in Schotland van voor de Reformatie die nog in zijn geheel is bewaard. Het gebouw dateert van rond 1500. Hij is verschillende keren gerestaureerd. Dat wordt zowel aan de buitenkant als aan de binnenkant vermeld. De stenen  die in de toren verwerkt zijn hebben een onbekende herkomst. Ze zijn ouder dan de oudste delen van de kerk. Niemand weet waar ze vandaan komen en wie ze in de toren heeft geplaatst. Dat er een oudere kerk heeft gestaan lijkt wel zeker. Hoe oud de stenen zijn blijft onbekend.


Adres

St Clement's Church, Roghadal (Rodel), Isle of Harris

Bronnen

Goode, Star - The dark goddess of sacred power
Martin, Martin - A Description of the Western Islands of Scotland Circa 1695
Roberts, J en McMahon, J - The Sheela-na Gighs of Britain & Ireland (An Illustrated map / Guide)
Smith, Jill - Mother of the Isles
Thomson, David - The People of the Sea.

Belangrijkste websites

Foto sheela-na gigh Rodel
Oude Foto kerk Rodel
Ook in de kerk zelf is het een en ander te zien: meer informatie
Steencirkel, citaat uit het boek van Martin. Boek: p.115
Selkie













































Reacties

Een reactie posten