De mummies van Wieuwerd en een pot met goud
Door Joke Visker - oktober 03, 2018
Het Romaanse kerkje van Wieuwerd is gelegen op een terp die al in +/- 100 na Christus bestond. In de kelder vinden we de vier gemummificeerde lichamen, die dankzij de ligging van de kerk bewaard gebleven zijn. Het wordt het geheim van Wieuwerd genoemd...
De Nicolaaskerk
Wieuwerd lag in het verleden aan de Middelzee, een soort zij-arm van de Waddenzee. De heilige Nicolaas was de beschermheilige van de zeevaarders. Hier ligt vermoedelijk de link met de naam van de kerk.
De Nicolaaskerk dateert van rond het jaar 1200 en was van oorsprong een katholieke kerk. Er is bij mijn weten geen informatie over een eerdere kerk op deze plaats. Wel bestaat de terp op het moment van bouwen al zo'n 1100 jaar.
Vier bewaarde mummies en zeven tot stof vergaan
De vier bewaarde mummies bevinden zich in de grafkelder onder het verhoogde koor. Die is daar in het jaar 1609 ingericht (1). Het jaartal vind je boven de deur die toegang verleent naar de kelder. In 1765 vonden timmerlieden tijdens werkzaamheden bij toeval de niet vergane lichamen in de grafkelder.
Na deze ontdekking werden de mummies wereld beroemd en werd er onderzoek naar gedaan. Uit de kelder gehaald voor wetenschappelijk onderzoek gingen zeven lichamen verloren. Ze bleken tot stof te vergaan. Zoals op de foto te zien is waren de kisten oorspronkelijk afgesloten met een deksel en deels op elkaar gestapeld.
Van links naar rechts is het lichaam bewaard van een goudsmid (1706), een onbekende vrouw, een man die overleden is aan de gevolgen van een kaakabces en een jong meisje dat aan tuberculose heeft geleden (1610). Dat meisje zal als een van de eersten bijgezet zijn in het familiegraf. Haar voeten zijn spits gevormd ten gevolge van het lange liggen op bed. Het gezicht van de man met het kaakabces vertoont sporen van de geleden pijn. Een geschonken elders gemummificeerde kat staat op de rand bij het venstertje aan de rechterkant.
Het geheim van Wieuwerd
De mummies zijn op natuurlijke wijze gedroogd en niet behandeld. Zodra ze uit de kelder gehaald worden vallen ze uiteen tot stof. Twee open raampjes in de kelder zorgen voor een natuurlijke luchtstroom. Deze is voelbaar als je er staat. De lage temperatuur en de hoge luchtvochtigheid spelen mogelijk een rol. Aan de noordzijde is het vochtiger en zijn de mummies het best bewaard. Later opgehangen vogels ondergingen hetzelfde mummificerende proces. In nagebouwde kelders op andere plaatsen is geen spontane opdroging waargenomen. De plek speelt hier een belangrijke rol. Sommige mensen denken dat er meer factoren zijn die bijdragen aan het uitdrogingsproces. Kan er sprake zijn van aardstralen? Leylijnen misschien?
Knooppunten en leylijnen
Wieuwerd wordt genoemd in het boek 'Leylijnen en leycentra in de Lage Landen'. Het gaat om een leycentrum op de plaats van de grafkelder en de mummies. De lijn loopt door de lengte-as van de kerk. Wieuwerd ligt op een leylijn tussen Easterwierrum en Wommels. Maar als ik even verder zoek ontdek ik Wieuwerd op een kilometerslange lijn die doorloopt richting de Externsteine. Aan de westelijke kant eindigt de lijn in de Waddenzee (of loopt door naar een verder punt?). Vlak voor hij onder het water 'verdwijnt' ligt het belangrijke leycentrum bij Wijnaldum. De plaatsjes Easterwierrum en Wommels vormen een kruisverbinding met de grote lijn. Kijk voor foto's van Easterwierrum onder de streep (2) . Wat is dit een leuke ontdekking :-).
Persoonlijke ervaring
Het bovenstaande verklaart ook mijn persoonlijke ervaring. In de kelder voel ik een sterke energie rond mijn hoofd. Ik sta precies in het midden voor de vier kisten. Boven in het koor is de energie ook voelbaar, maar zwakker.
Met mijn wichelroedes loop ik een rondje rond de kerk. Ligt het aan de volle maan of is de leylijn hier zo breed als het kerkje zelf? Aan de oostkant lijkt de lijn door te lopen naar het kasteel van de familie Walta dat daar ooit stond. Vanaf dat punt tot aan het kelderraampje aan de zuid-oostkant valt de energie even weg.
Interieur
Wat me opvalt is de decoratie van de preekstoel, waarbij als eerste een vrouwenfiguur in het oog springt. Ze trekt mijn aandacht door het kind in haar armen en de twee engeltjes aan haar zijde. Even denk ik aan Maria, maar zo is het niet bedoeld. De afbeelding symboliseert de liefde, weergegeven door een vrouw met drie kinderen. Ik laat me in de war brengen door de toch duidelijk herkenbare vleugeltjes van de kindjes op de grond :-).
Geen afbeeldingen van de vier apostelen dit keer, maar vijf allegorische figuren die de hoop, vrede, liefde, geloof en waarheid verzinnebeelden.
De enige oorspronkelijke muur is aan de noordkant. Daar zie je nog een romaans raampje en een inmiddels dichtgemetseld Noormannendeurtje. Dat hele lage poortje, waar je zonder te bukken niet door kan, is in vroegere tijden hoger geweest. Hier was de oorspronkelijke ingang voor de vrouwen en kinderen. Zij zaten in de banken aan de noordkant van de kerk. Aan de donkere kant dus. Vanwege die zondige appel van lang geleden. In het zuiden, aan de kant van het licht, zaten de mannen en de oudere jongens. Het doopvont en het kerkhof lagen traditioneel ook aan de noordelijke kant. Door de voortdurende ophoging van het kerkhof werden de poortjes steeds lager.
Volksverhaal
Het Noormannenpoortje heeft een eigen verhaal. Het verhaal gaat dat het poortje gebouwd is in opdracht van een Noorman met de naam Godfried. Bij het uitgaan van de kerk moesten ze hun hoofd buigen voor hun veroveraars. Slim als ze waren, gingen de Friezen achteruit het poortje door. Dit was tegen het zere been van Godfried, die vervolgens de poortjes dicht liet metselen. In tegenstelling tot wat je zou denken heeft het poortje dus weinig met de Noormannen te maken
Eigen foto (Rijksmuseum van Oudheden in Leiden)
Bronnen
Brochure Wieuwerd en zijn historie - tiende, bijgewerkte druk, 1977
Kaart leylijnen Friesland (Ton van der Leeden)
De Nicolaaskerk
Wieuwerd lag in het verleden aan de Middelzee, een soort zij-arm van de Waddenzee. De heilige Nicolaas was de beschermheilige van de zeevaarders. Hier ligt vermoedelijk de link met de naam van de kerk.
De Nicolaaskerk dateert van rond het jaar 1200 en was van oorsprong een katholieke kerk. Er is bij mijn weten geen informatie over een eerdere kerk op deze plaats. Wel bestaat de terp op het moment van bouwen al zo'n 1100 jaar.
Middelzee, foto Fries Museum Het kerkje stamt uit 1200
De vier bewaarde mummies bevinden zich in de grafkelder onder het verhoogde koor. Die is daar in het jaar 1609 ingericht (1). Het jaartal vind je boven de deur die toegang verleent naar de kelder. In 1765 vonden timmerlieden tijdens werkzaamheden bij toeval de niet vergane lichamen in de grafkelder.
Na deze ontdekking werden de mummies wereld beroemd en werd er onderzoek naar gedaan. Uit de kelder gehaald voor wetenschappelijk onderzoek gingen zeven lichamen verloren. Ze bleken tot stof te vergaan. Zoals op de foto te zien is waren de kisten oorspronkelijk afgesloten met een deksel en deels op elkaar gestapeld.
Van links naar rechts is het lichaam bewaard van een goudsmid (1706), een onbekende vrouw, een man die overleden is aan de gevolgen van een kaakabces en een jong meisje dat aan tuberculose heeft geleden (1610). Dat meisje zal als een van de eersten bijgezet zijn in het familiegraf. Haar voeten zijn spits gevormd ten gevolge van het lange liggen op bed. Het gezicht van de man met het kaakabces vertoont sporen van de geleden pijn. Een geschonken elders gemummificeerde kat staat op de rand bij het venstertje aan de rechterkant.
Ansichtkaart van de grafkelder (met toestemming)
Ansichtkaart met de vogels (met toestemming)
Foto genomen in de kerk
De mummies zijn op natuurlijke wijze gedroogd en niet behandeld. Zodra ze uit de kelder gehaald worden vallen ze uiteen tot stof. Twee open raampjes in de kelder zorgen voor een natuurlijke luchtstroom. Deze is voelbaar als je er staat. De lage temperatuur en de hoge luchtvochtigheid spelen mogelijk een rol. Aan de noordzijde is het vochtiger en zijn de mummies het best bewaard. Later opgehangen vogels ondergingen hetzelfde mummificerende proces. In nagebouwde kelders op andere plaatsen is geen spontane opdroging waargenomen. De plek speelt hier een belangrijke rol. Sommige mensen denken dat er meer factoren zijn die bijdragen aan het uitdrogingsproces. Kan er sprake zijn van aardstralen? Leylijnen misschien?
Knooppunten en leylijnen
Wieuwerd wordt genoemd in het boek 'Leylijnen en leycentra in de Lage Landen'. Het gaat om een leycentrum op de plaats van de grafkelder en de mummies. De lijn loopt door de lengte-as van de kerk. Wieuwerd ligt op een leylijn tussen Easterwierrum en Wommels. Maar als ik even verder zoek ontdek ik Wieuwerd op een kilometerslange lijn die doorloopt richting de Externsteine. Aan de westelijke kant eindigt de lijn in de Waddenzee (of loopt door naar een verder punt?). Vlak voor hij onder het water 'verdwijnt' ligt het belangrijke leycentrum bij Wijnaldum. De plaatsjes Easterwierrum en Wommels vormen een kruisverbinding met de grote lijn. Kijk voor foto's van Easterwierrum onder de streep (2) . Wat is dit een leuke ontdekking :-).
Persoonlijke ervaring
Het bovenstaande verklaart ook mijn persoonlijke ervaring. In de kelder voel ik een sterke energie rond mijn hoofd. Ik sta precies in het midden voor de vier kisten. Boven in het koor is de energie ook voelbaar, maar zwakker.
Met mijn wichelroedes loop ik een rondje rond de kerk. Ligt het aan de volle maan of is de leylijn hier zo breed als het kerkje zelf? Aan de oostkant lijkt de lijn door te lopen naar het kasteel van de familie Walta dat daar ooit stond. Vanaf dat punt tot aan het kelderraampje aan de zuid-oostkant valt de energie even weg.
Wat me opvalt is de decoratie van de preekstoel, waarbij als eerste een vrouwenfiguur in het oog springt. Ze trekt mijn aandacht door het kind in haar armen en de twee engeltjes aan haar zijde. Even denk ik aan Maria, maar zo is het niet bedoeld. De afbeelding symboliseert de liefde, weergegeven door een vrouw met drie kinderen. Ik laat me in de war brengen door de toch duidelijk herkenbare vleugeltjes van de kindjes op de grond :-).
Geen afbeeldingen van de vier apostelen dit keer, maar vijf allegorische figuren die de hoop, vrede, liefde, geloof en waarheid verzinnebeelden.
'De Liefde' 'Het Geloof'
'De Vrede' 'De Hoop'
'De Waarheid
Traditionele protestantse inrichting
De kerk heeft nog een traditionele protestantse inrichting. De plaatsen voor mannen en vrouwen waren gescheiden. De open vrouwenbanken staan dwars op de zuidmuur. De gesloten mannenbanken langs de noordmuur. Langs de noordmuur staan ook één of meer herenbanken. De rijken zaten dus in de banken recht voor de preekstoel en hadden zo de beste plaats, aldus de gids. Leuk detail dat me verteld werd was dat de banken van de vrouwen wijder waren vanwege de rokken. De banken van de mannen hadden een rugleuning. Verschil moest er kennelijk zijn :-).
Het orgel stamt uit 1788 en is een aantal keer gewijzigd en vergroot. Het bijzondere element is hier de schildering van de gedrapeerde gordijnen.
Noormannenpoortje
De kerk heeft nog een traditionele protestantse inrichting. De plaatsen voor mannen en vrouwen waren gescheiden. De open vrouwenbanken staan dwars op de zuidmuur. De gesloten mannenbanken langs de noordmuur. Langs de noordmuur staan ook één of meer herenbanken. De rijken zaten dus in de banken recht voor de preekstoel en hadden zo de beste plaats, aldus de gids. Leuk detail dat me verteld werd was dat de banken van de vrouwen wijder waren vanwege de rokken. De banken van de mannen hadden een rugleuning. Verschil moest er kennelijk zijn :-).
Het orgel stamt uit 1788 en is een aantal keer gewijzigd en vergroot. Het bijzondere element is hier de schildering van de gedrapeerde gordijnen.
De enige oorspronkelijke muur is aan de noordkant. Daar zie je nog een romaans raampje en een inmiddels dichtgemetseld Noormannendeurtje. Dat hele lage poortje, waar je zonder te bukken niet door kan, is in vroegere tijden hoger geweest. Hier was de oorspronkelijke ingang voor de vrouwen en kinderen. Zij zaten in de banken aan de noordkant van de kerk. Aan de donkere kant dus. Vanwege die zondige appel van lang geleden. In het zuiden, aan de kant van het licht, zaten de mannen en de oudere jongens. Het doopvont en het kerkhof lagen traditioneel ook aan de noordelijke kant. Door de voortdurende ophoging van het kerkhof werden de poortjes steeds lager.
Volksverhaal
Het Noormannenpoortje heeft een eigen verhaal. Het verhaal gaat dat het poortje gebouwd is in opdracht van een Noorman met de naam Godfried. Bij het uitgaan van de kerk moesten ze hun hoofd buigen voor hun veroveraars. Slim als ze waren, gingen de Friezen achteruit het poortje door. Dit was tegen het zere been van Godfried, die vervolgens de poortjes dicht liet metselen. In tegenstelling tot wat je zou denken heeft het poortje dus weinig met de Noormannen te maken
Vooraanzicht Noormannenpoortje
Update 9 oktober 2024
Een pot met gouden sieraden
Bij het afgraven van een terp in de buurt van Wieuwerd werd in 1866 een schat gevonden. Die schat bestond uit een pot met 39 gouden voorwerpen. De vinder zal zijn ogen uitgekeken hebben.
Het waren bijna allemaal sieraden: ringen, oorhangers en een 'voetplaat' van een grote, gouden fibula. Dat is een broche die bestaat uit twee delen, waarmee je kledingstukken aan elkaar kon sluiten. Een van die delen werd gevonden in de pot. Je vindt hem op de foto midden onder.
Verder zijn er veel hangers met munten. Ze komen niet echt uit de buurt. Volgens het informatiebord zijn ze afkomstig uit het Oost-Romeinse Rijk. Uit de munten kun je afleiden dat de schat rond het jaar 640 in de terp werd begraven.
Was die schat van een goudsmid? Er ligt tenslotte een goudsmid in de kelder van de kerk. Of van een belangrijke leider? En waarom zou de eigenaar die verborgen kunnen hebben?
De schat is tentoongesteld in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Eigen foto (Rijksmuseum van Oudheden in Leiden)
Adres
Terp 1, 8637 VH Wiuwert
Noten
(1) De grafkamer is als familiegraf gebouwd in opdracht van de familie Walta. Zij bezaten een slot ten noorden van het dorp (Walta-slot of Thetinga-state). Mogelijk zijn er ook leden van de Labadisten bijgezet. Dit was een vrij radicale geloofsgroep, die in communeverband leefde. Drie dochters van de familie Walta waren aangesloten bij deze sekte. Zij kwamen in 1675 terecht in het kasteel.
Ook Anna Maria van Schuurman speelt een belangrijke rol in dit verhaal.
Ook Anna Maria van Schuurman speelt een belangrijke rol in dit verhaal.
(2) De korte leylijn loopt van Easterwierrum via Wieuwerd naar Wommels.
In Easterwierrum staat een toren eenzaam op een kerkhof op een terp. De kerk werd in 1903 afgebroken. De toren die dateert uit de tweede helft van de twaalfde eeuw kon uiteindelijk behouden blijven. De terp is voor een groot deel afgegraven en de toren 'torent' overal bovenuit. De contouren van de oude kerk staan op de grond aangegeven en de begraafplaats is nog steeds in gebruik. Binnen de contouren van de kerk zijn nog grafstenen te vinden van de oude adel. Oorspronkelijk vormde de kerk het middelpunt van het 'oude' dorp. Een nieuwe woonkerk verrees op zo'n 500 meter afstand.
De alleenstaande toren van Easterwierrum steekt boven de omgeving uit (foto's 2021)
Gerelateerde blogs
Andere blogjes over plekken waar mummies gevonden zijn:
Bronnen
Brochure Wieuwerd en zijn historie - tiende, bijgewerkte druk, 1977
Traditionele protestantse inrichting: Informatie Nicolaaskerk Wieuwerd
Vroomheid en Vergankelijkheid, De Franeker Martinikerk - J. de Vries
Leylijnen en leycentra in de lage landen - Wigholt Vleer, p. 99
Leylijnen en leycentra in de lage landen - Wigholt Vleer, p. 99
Websites
Kaart leylijnen Friesland (Ton van der Leeden)
Tekst informatiebord museum
De Friese goudschat: meer uitgebreide informatie
Geplaatst in Kerk Krachtplaats
Reacties
Een reactie posten