In juli 2015 bezochten we voor de eerste keer de Librije in de Walburgiskerk. We zijn ondertussen tien jaar verder. Omdat je de Librije alleen kan bezoeken met een gids reserveren we een plekje bij de eerste ronde. Deze keer mogen we foto's maken. Zo kan ik een beter beeld schetsen van hoe het eruit ziet. De grote, dikke boeken met de leren kaften liggen aan een ketting. Als je ze wilde lezen, moest je dat ter plekke doen. De pilaren zijn versierd door beeldjes, waaronder de Sheela-na-Gig, een voorchristelijk vruchtbaarheidssymbool...
Opeens stapelen de boeken zich op
Nadat de boekdrukkunst is uitgevonden was het aantal beschikbare boeken veel groter dan voorheen, toen monniken de boeken een voor een met de hand (over-) schreven, of liever gezegd, bijna tekenden. Toen boeken eenmaal gedrukt konden worden, stapelde het aantal zich snel op.
Om ze voor iedereen toegankelijk te maken werd er in 1594 een openbare leeszaal in gebruik genomen. Deze Librije was bestemd voor iedereen die kon lezen en zijn kennis uit wilde breiden. De collectie bestond uit kerkelijke en wetenschappelijke boeken.
Het drukken was trouwens een kunst op zich, omdat er nog ontdekt moest worden hoe je een tekst het best over een bladzijde kon verdelen. In het midden kwam de tekst, met erom heen de uitleg. Er werden witte stukken uitgespaard om nog nader ingevuld en gekleurd te kunnen worden. De boeken hadden houten kaften, omdat ze met een ketting vastgelegd werden. Je werd verondersteld om de boeken ter plekke staande te lezen. Ze mochten niet mee naar huis 😉.
Staande lezen
De interesse in wetenschap was groot
Beeldjes op de pilaren en onderaan de kraagstenen
Willem de Beeldensnijder kreeg de opdracht om de vier pilaren van de zaal te versieren. Hij gebruikte Bijbelse, wereldse en voorchristelijke thema's door elkaar. Hij begon met een aantal bekende personen. Recht tegenover de voormalige ingang is een groot portret van Jezus afgebeeld. Hij oogt wat ouder dan hij geweest kon zijn. Verder vinden we Maria, Petrus, Paulus en Walburgis om er een paar te noemen.
Toen de bekende beelden zo ongeveer allemaal gemaakt waren moet Willem een beetje met zijn handen in het haar hebben gezeten. Of toch niet? Hij vulde de pilaren aan met kopjes die wat onbekender waren, althans in de zin dat ze niet gekoppeld konden worden aan Bijbelse personen. Heel misschien heeft hij wel een zelfportret gemaakt. Dat was wat de gids ons te overwegen gaf. En daar tussendoor maakte hij beeldjes die nog aan voorchristelijke tijden herinnerden, zoals de Sheela na Gig en de Groene Man (of de Wildeman).
Wel was het zo dat de vier pilaren een eigen thema hadden. Bij de ingang vind je de Walburgispilaar. Daar vind je ook de Sheela. Daarna volgen de Barbarapilaar, de Christuspilaar en de Petrus en Pauluspilaar.
Links een monnik verdiept in zijn boek
Petrus met de sleutel van het Hemelrijk
De heilige Walburgis
Maria met het kindje Jezus
De Sheela-na-Gigh
Het plassende vrouwtje is inmiddels omgedoopt tot het barende vrouwtje. Wat dat betreft komen we wel wat dichter in de buurt. Voor mij vertegenwoordigt ze de vruchtbaarheid in de persoon van de Sheela-na- Gig. Ze staat voor bescherming, geluk en vruchtbaarheid. Daarbij had ze een beschermende functie en weerde ongeluk af. Ze stamt uit de voorchristelijke periode en is misschien nog wel veel ouder. Na de Reformatie werd ze verboden, maar af en toe duikt ze nog op.
Je vindt haar soms terug bij oude kerken, waar ze hand in hand gaat met kerkelijke afbeeldingen. Zo vonden we een Sheela in de Hebriden, in Edinburgh en in Trondheim. Allemaal in de kerk of afkomstig uit een kerk. Vaak in gezelschap van Groene Mannen. Zo'n Groene Man was er ook op een van de pilaren van de Librije te vinden.
De Sheela-na-Gig in de Librije
Groene Man op een van de pilaren in de Librije
Ik moet nog steeds eens naar het plaatsje Ten Boer in Groningen. Daar bevindt zich een inmiddels wat verweerde Sheela op de noordmuur van de Kloosterkerk. Er is een artikel over geschreven in het blad 'Groninger Kerken' (juli 2012), compleet met foto en pijl die verwijst naar de plaats waar je haar kan vinden (link).
De legende van de hondenpoten
Over de legende van de hondenpoten heb ik in een eerder blog geschreven. Ze zijn op de oude, originele tegelvloer te vinden. De legende vertelt hier over dat de monnik Jaromir in de vastentijd een kippetje zat te eten. Dat was hem gebracht door een nonnetje. Even vergeten dat het vastentijd was... Hij werd daarbij betrapt door de duivel, die de gedaante van een hond had aangenomen. De schrik zat er stevig in bij de andere monniken en die lieten dat voortaan wel uit hun hoofd.
Of heeft de leverancier slechte tegels geleverd omdat hij het niet kon vinden met de kerkmeester? En waren de tegels nog niet uitgehard toen zijn hond er over heen liep?
De hondenpoten, zijn dat afdrukken van een hond? Of kan er ook een wilde kat over de pas gemaakte vloer getippeld zijn? Zetten die kleine nageltjes me nou op een dwaalspoor? 😉.
Gerelateerde blogs
Zutphen: de Librije en de twee gezichten van Walburgis
Walburgiskerk in Zutphen: Krachtplaats onder de kroon:
Sterrenkruid: Walburgiskerk in Zutphen: Krachtplaats onder de kroon — Joke ViskerMeer over de Sheela-na-Gig
De Sheela in Harris op de Hebriden is in gezelschap van een mannelijke tegenhanger
Aan deze Sheela is het thema geboorte gekoppeld. Het tafereel zou een vrouw voorstellen die aan het bevallen is. De vrouw wordt tijdens de geboorte geassisteerd door een man. Dat is wel een heel eigentijdse voorstelling in mijn idee.
Sterrenkruid: Sint Olav en de link met Deventer — Joke Visker (scroll naar onderen)
Het is het originele beeldje bevindt zich in het Bisschopsmuseum bij de kathedraal. Een replica ervan is te vinden op de hoek van het zuidelijke transept, aan de buitenkant ervan. Op de foto kun je haar onderscheiden door haar lichtere kleur. Zo valt ze niet over het hoofd te zien
Websites
Geen opmerkingen:
Een reactie posten