De Koningsheuvel in Gokstad (zuid Noorwegen)

Vlak in de buurt van ons hotel bevindt zich de Gokstad haugen. Dat is de heuvel waarin het Gokstadschip is gevonden. Ik kwam er toevallig terecht. Dat schip heb ik een aantal jaar geleden gezien in het Vikingmuseum van Oslo. Samen met twee andere schepen, waarvan ik het Osebergschip toen het belangrijkste vond. Want dat was een schip waarin twee priesteressen waren begraven. En dat schip was gevonden in een grafheuvel. Ik wist niet dat die twee andere schepen in het museum ook gediend hebben als scheepsgraven...

Gokstadhaugen: de grafheuvel heeft een zachte, ronde vorm

De Kongshaugen

De grafheuvel heeft een zacht ronde vorm en is opgeworpen van zeeklei. De plaats is rustig en stil.

Een stukje verder op het terrein vinden we informatie over het schip. Op de grond is afgetekend hoe groot het geweest is, en op de muur is de plaats aangegeven waar het in de heuvel gevonden werd.

Eerlijk gezegd wist ik niet dat er ook iemand begraven was in het Gokstadschip. Anders had ik wel wat beter opgelet toen ik in het Vikingmuseum in Oslo was. Maar ja, ik was gefocust op het Osebergschip hè? 😉.

De grafheuvel is rond het jaar 900 opgeworpen en werd de Kongshaugen genoemd. Haugen betekent letterlijk 'stapel'. Misschien is Koningsheuvel een betere vertaling. De grafheuvel heeft daar een tijd ongemoeid gelegen tot twee tienerzonen van de Gokstadboerderij er begonnen te graven. Dat was in 1880, dus bijna duizend jaar later. Ik kan me zo voorstellen dat de naam van de heuvel hun nieuwsgierigheid opriep.

Ze deden een spectaculaire vondst. In de grafheuvel lag een belangrijke persoon begraven in een Vikingschip. Het moet een Vikinghoofdman of leider geweest zijn, misschien een Vikingkoning. Ze hebben de identiteit van de man nog niet kunnen achterhalen. Maar dat hij een belangrijke functie had is af te leiden uit de grafgiften die hij meegekregen heeft. En uit het feit dat hij op zo'n bijzondere manier begraven is.

Gokstad Haugen

Op de grond is afgetekend hoe groot het schip is geweest

Het schip is gevonden in 1880

Op de afbeelding kun je zien hoe het in de heuvel lag

En zomaar een leuk onderdeel van de muur

Een Vikingkoning in Gokstad

Het schip in de Gokstadhaugen werd in 1880 opgegraven. Het bevatte het skelet van een grote, forse man met een ziekte die hem bijna op een reus deed lijken. Hij was ruim 180 cm lang en had zware botten, die bijna twee keer zoveel wogen als die van een gemiddeld persoon. Zijn handen en voeten waren groot, en hij had grove gelaatstrekken.

Hij moet gesneuveld zijn in de strijd. Dat kon afgeleid worden aan twee behoorlijke steekwonden aan zijn benen. In de Vikingtijd was dat de manier om je tegenstander te vellen. Hij moet toen hij in de veertig geweest zijn. Andere bronnen noemen een leeftijd tussen de vijftig en de zeventig jaar. Hij moet veel macht gehad hebben als je de grafgiften die hij meegekregen heeft in ogenschouw neemt...

Klaar voor de grote reis naar de onderwereld

Het Vikingschip heeft eerst op zee gevaren en werd later aan land gebracht. Om het tot grafschip te maken moest er een grafkamer geplaatst worden. Dat gebeurde door achter de mast een tentvormige constructie te bouwen. Was dit Vikingschip speciaal voor deze Vikingkoning uitgekozen?

Hij kreeg een grote hoeveelheid voedsel en drank mee voor de grote reis. Maar ook voorwerpen, dieren, drie kleine boten, een tent en een slee vonden hun weg naar de heuvel. Waarschijnlijk zijn er ook zilveren en gouden voorwerpen aan boord gebracht en misschien hoorden er ook wapens bij de grafgiften. Die zijn bij de eerdere plundering verdwenen. Dat werd tijdens de officiële opgraving ontdekt (zie Noten).

De skeletten van de twaalf paarden, zes honden en twee pauwen zijn buiten de grafkamer aangetroffen. Die dieren vertellen iets meer over de status van de Viking koning. Hij moet deelgenomen hebben aan valkenjachten met speciaal getrainde honden.

Pauwen waren heel exclusief en dit zijn de enige twee pauwen die voor zover bekend zijn aangetroffen in de Noorse landen. Een pauw werd in verband gebracht met een hoge status. En het was een teken van onsterfelijkheid. Dus onze Vikingkoning begon goed uitgerust aan zijn tocht naar het Valhalla of een van de andere onderwerelden.

Het bezit van de pauwen kan duiden op contacten met verre handelsoorden. En de Vikingen dreven handel over een groot deel van de oosterse wereld. Vlak bij zijn laatste rustplaats zijn archeologische vondsten gedaan die wijzen op een belangrijke handelsstad aan de haven: Heimdal. Als Vikingkoning in dit gebied moet hij veel invloed gehad hebben. Dat verklaart misschien ook de vondsten van voorwerpen uit verre landen die hij meekreeg.

Zo moet het eruit hebben gezien

Had deze Vikingkoning nog wat extra magie nodig op zijn laatste reis? In zijn grafkamer is nog een ontdekking gedaan: er was een verborgen ruimte waarin een borduursel gevonden is met draden van gouden en zilveren zijde. En een smalle band met gouden draden. Voorwerpen die niet iedereen zich kon veroorloven. En hoe kwamen ze in het bezit van deze Viking Koning? Moeten we denken aan een soort amulet om bescherming te bieden? Speelde de handelsplaats waar hij bij woonde een rol bij dit geschenk?

Het Gokstad schip is uitgevaren

Jammer dat ik het schip zelf niet kan zien, bedenk ik als we er zijn. Een replica ervan zou in de haven van Sandefjord moeten liggen, maar toen we daar aankwamen bleek het op tour. Dat is een kwestie van pech hebben, want zo vaak ben ik nou ook weer niet in de buurt 😉.

Oude foto's van de drie schepen

Het is zoals het is en het heeft even geduurd voor ik me realiseerde dat ik het echte schip gezien heb in het museum in Oslo (2018). Dan ben ik al lang en breed weer thuis in Nederland. Ik heb me geen moment bedacht dat de drie schepen die daar te zien waren ook alle drie een begrafenisfunctie hadden.

Er sprong er maar één uit, en dat was het Osebergschip. Daar heb ik toen een blog over geschreven (zie onder). Zou ik toen ook een foto van het Gokstadschip hebben genomen? Kennelijk heb ik wel oog gehad voor de twee andere schepen, want van allebei is er een foto. Ik ben er zuinig mee geweest 😉.

Hieronder alvast de foto van het Gokstadschip.

Het Gokstadschip is gebouwd rond het jaar 890

Dit is de enige foto ervan die goed bewaard is gebleven

Adres

Helgerødveien 3210 Sandefjord. (2 kilometer van het plaatsje Sandefjord).

Noten

De opgravingen vonden plaats onder leiding van archeoloog en antiquair Nicolay Nicolayson.

Tijdens de opgravingen werd duidelijk dat het niet de eerste keer was dat er in de heuvel was gegraven. Het skelet lag verspreid en een deel van het schip was vernietigd, evenals een aantal voorwerpen. De daders waren uiteindelijk te achterhalen, omdat ze hun houten schoppen hadden laten liggen. Die konden worden gedateerd en zo werd her duidelijk dat de grafheuvel al in het midden van de tiende eeuw werd geopend. In die tijd werd er strijd gevoerd tussen Denemarken en Noorwegen. De Deense Koning Harald wilde Noorwegen inlijven. Hebben de 'overwinnaars' hier de hand in gehad?

In Sandefjord wordt een nieuwe replica gebouwd met dezelfde materialen, gereedschappen en technieken (www.osebergvikingarv.no)

Gerelateerde blogs

Het Osebergschip en de twee priesteressen

https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2018/10/het-osebergschip-en-de-twee.html

Het verhaal van het Osebergschip intrigeerde me al vanaf het moment dat ik er ooit over las. Het Vikingschip dat na jarenlange zeereizen gebruikt werd als laatste rustplaats voor twee bijzondere vrouwen. Een schip vol schatten die getuigden van rijkdom. Wandkleden met processies die meer vertellen over degenen die er begraven werden. Verhalen van koninginnen, priesteressen en Noorse Godinnen...

Vier scheepsgraven in Vestfold (zuid-Noorwegen)

https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2024/12/vier-scheepsgraven-in-vestfold-zuid.html

Na onze laatste reis naar Noorwegen ben ik nog een beetje in de ban van scheepsgraven. In de regio Vestfold (zuid-Noorwegen) zijn vier scheepgraven gevonden in een grafheuvel. Drie ervan liggen in het museum in Oslo. De resten van het vierde schip zijn gevonden in Borre (Midgardmuseum). Daar is alleen de vindplek met wat resten van overgebleven. Zo kunnen we toch nog een beetje het verhaal van het echtpaar dat hier begraven lag reconstrueren...

Bronnen

Informatieborden bij de grafheuvel (Gokstadhaugen).

Sturluson, Snorri, Heimskringla or the Lives of the Norse Kings, p. 34-35

Websites

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gokstadschip

Informatie over de bouw van het schip en de verschillende grafgiften.

Tijdens de opgraving is het skelet van een man van 50-70 jaar oud ontdekt. Men denkt dat het Olaf Geirstad-Alf, een koning van Vestfold zou kunnen zijn, gestorven volgens de Heimskringla.

Olaf Geirstad-Alf was een koning van Vestfold, het gebied waar we ons bevinden. Zijn verhaal zou in de Heimskringla moeten staan (zie bronnen).

Het is niet aannemelijk dat het hier gaat om de Vikingkoning die in de Gokstadhaugen begraven is.

In het boek staat Olaf beschreven als een machtige man en een groot strijder, hij zag er erg goed uit en was erg groot ("he was very good-looking and had grown big"). Hij nam het koningschap over van zijn vader Godrod (Sturluson, Snorri, Heimskringla or the Lives of the Norse Kings, p. 34-35)

https://nl.wikipedia.org/wiki/Olaf_Gudrodsson

Olaf Gudrodsson (geb. ca. 770), ook Olaf de Geirstad-elf, was een half-legendarische koning in Noorwegen. In de tijd van Olaf was Noorwegen verdeeld in een aantal kleine koninkrijken. Het is niet waarschijnlijk dat deze koning in de Gokstadhaugen is begraven (zie ook Bronnen: Heimskringla).

Sterrenkruid /ˈstɛrənkrœyt/