Oslo: Het Osebergschip en de twee priesteressen
Door Joke Visker - oktober 11, 2018
Het verhaal van het Osebergschip intrigeerde me al vanaf het moment dat ik er ooit over las. Het Vikingschip dat na jarenlange zeereizen gebruikt werd als laatste rustplaats voor twee bijzondere vrouwen. Een schip vol schatten die getuigden van rijkdom. Wandkleden met processies die meer vertellen over degenen die er begraven werden. Verhalen van koninginnen, priesteressen en Noorse Godinnen...
Het Osebergschip
Het Osebergschip is de blikvanger in het Vikingmuseum. Je loopt er bij binnenkomst recht tegenaan. Om het beter te kunnen zien kun je met een trap naar een soort uitkijkpunt. Foto's maken is dan weer net wat lastiger, vanwege het formaat en mede-toeristen. Het schip is gebouwd in het jaar 820 en gaat dus al een tijdje mee. Aan de rijke decoratie kun je aflezen dat het gebouwd moet zijn voor mensen met een hoge status. Al in 834 is het aan land gebracht en in gebruik genomen als grafschip. Helaas was het al voor een groot deel leeggeroofd toen het gevonden werd in de omgeving van Vestfold. Niettemin zijn er tijdens de opgraving in 1905 een aantal voorwerpen gevonden die het verhaal vertellen van twee voorname vrouwen. Koninginnen misschien, of priesteressen.
In het schip waren twee vrouwen begraven in een houten grafkamer op het dek achter de mast. De dames kregen een schat aan grafgiften mee op hun laatste reis. Zo zijn er o.a. drie kunstig versierde sleeën en een houten kar gevonden. Naast vijf gesneden dierenhoofden op palen en vijf bedden waren er prachtige wandkleden, die mogelijk gediend hebben als bedekking voor de houten grafruimte. Twee van de bedden waren bestemd voor de overledenen. Skeletten van vijftien paarden, zes honden en twee ossen zijn bewaard gebleven in het schip. Het bezit van paarden was voorbehouden aan de rijke klasse. Waren ze meegegeven voor de reis naar het Walhalla? Verder is er een runenstaf gevonden van meer dan twee meter lang. Het gebruik ervan is onbekend. De letterlijke vertaling van de nog zichtbare runen luidt: 'lite vis er menneske' (weinig wijs is de mens).
Een leren etuitje
Dan is er nog een vondst om over naar huis te schrijven. Bij de oudere vrouw is een leren etuitje met cannabis gevonden. Van haar is bekend dat ze vanaf haar jeugd ernstig ziek was. Op oudere leeftijd leed ze aan osteoporose en liep ze als gevolg van meerdere klachten waarschijnlijk mank en gebogen. Ze moet aan het eind van haar leven veel pijn gehad hebben. Gebruikte ze de cannabis als pijnstiller? Kon het bedoeld zijn om met de goden in contact te komen? Of was het textielvezel om kleding te maken?
Een kist met graan en appels, bessen en een slijpsteen wijst in in de richting van de vruchtbaarheidsgodin.
De mooi versierde processie wagen kan gediend hebben op de manier waarop de godin Nerthus langs boerderijen ging om symbolisch vruchtbaarheid te brengen op de velden.
Verder zijn er voorwerpen gevonden die met spinnen en weven te maken hebben. Maar liefst vier weefgetouwen zijn gevonden in het schip. Een half afgemaakt weefstuk heeft mogelijk toebehoord aan een van de vrouwen. Het lijkt erop dat alles wat nodig was voor weven en spinnen meegenomen was in het graf.
Het grote bed zou symbool kunnen staan voor de vruchtbaarheidsriten (heilige ritueel van het heilige huwelijk). Het is verwoest en in kleine stukjes gehakt terug gevonden.
Tot slot kan de houten kar gebruikt zijn voor vruchtbaarheidsrituelen. Met een dergelijke kar reed de 'godin' over de velden om het land te zegenen.
Vikingskipshuset, Huk Aveny 35, Bogdø (bus 30 vanuit Oslo).
In dit museum zijn de best bewaarde Vikingschepen te bezichtigen, samen met de voorwerpen van de grafschepen van Oseberg, Gokstad, Tune en Borre.
Het Osebergschip
Het Osebergschip is de blikvanger in het Vikingmuseum. Je loopt er bij binnenkomst recht tegenaan. Om het beter te kunnen zien kun je met een trap naar een soort uitkijkpunt. Foto's maken is dan weer net wat lastiger, vanwege het formaat en mede-toeristen. Het schip is gebouwd in het jaar 820 en gaat dus al een tijdje mee. Aan de rijke decoratie kun je aflezen dat het gebouwd moet zijn voor mensen met een hoge status. Al in 834 is het aan land gebracht en in gebruik genomen als grafschip. Helaas was het al voor een groot deel leeggeroofd toen het gevonden werd in de omgeving van Vestfold. Niettemin zijn er tijdens de opgraving in 1905 een aantal voorwerpen gevonden die het verhaal vertellen van twee voorname vrouwen. Koninginnen misschien, of priesteressen.
Je loopt er bij binnenkomst recht tegenaan.
Het rijk gedecoreerde schip is gebouwd voor mensen met een hoge status.
Een bijzondere begrafenis
In het schip waren twee vrouwen begraven in een houten grafkamer op het dek achter de mast. De dames kregen een schat aan grafgiften mee op hun laatste reis. Zo zijn er o.a. drie kunstig versierde sleeën en een houten kar gevonden. Naast vijf gesneden dierenhoofden op palen en vijf bedden waren er prachtige wandkleden, die mogelijk gediend hebben als bedekking voor de houten grafruimte. Twee van de bedden waren bestemd voor de overledenen. Skeletten van vijftien paarden, zes honden en twee ossen zijn bewaard gebleven in het schip. Het bezit van paarden was voorbehouden aan de rijke klasse. Waren ze meegegeven voor de reis naar het Walhalla? Verder is er een runenstaf gevonden van meer dan twee meter lang. Het gebruik ervan is onbekend. De letterlijke vertaling van de nog zichtbare runen luidt: 'lite vis er menneske' (weinig wijs is de mens).
Drie sleeën gevonden in het schip
Twee hooggeplaatste vrouwen
De oudste vrouw was tussen de 70 en 80 jaar toen ze stierf. Ze leed waarschijnlijk aan kanker. De leeftijd van de andere vrouw wordt geschat op 50 plus. Ze had een gebroken sleutelbeen. Haar doodsoorzaak is onbekend.
De vrouwen lagen elk op een apart bed in de houten grafkamer op het dek. De rijk versierde bedden geven aan dat het hier om hooggeplaatste personen gaat. Bedden behoorden gewoonlijk niet tot de gangbare grafinventarisatie. En daaruit blijkt al dat er iets bijzonders aan de hand is.
De oudste vrouw was tussen de 70 en 80 jaar toen ze stierf. Ze leed waarschijnlijk aan kanker. De leeftijd van de andere vrouw wordt geschat op 50 plus. Ze had een gebroken sleutelbeen. Haar doodsoorzaak is onbekend.
De vrouwen lagen elk op een apart bed in de houten grafkamer op het dek. De rijk versierde bedden geven aan dat het hier om hooggeplaatste personen gaat. Bedden behoorden gewoonlijk niet tot de gangbare grafinventarisatie. En daaruit blijkt al dat er iets bijzonders aan de hand is.
De ene vrouw droeg een rode wollen jurk met een ruitpatroon en een fijne witte sluier. De andere een blauwe wollen jurk met sluier. Het is niet duidelijk wie de belangrijkste persoon was. Wel is zeker dat ze beiden een hoge positie bekleedden.
Priesteressen
De vrouw in het grote bed zou een priesteres van Freya of Frigg kunnen zijn. Het feit dat er twee bedden gevonden zijn vertelt iets over de positie van de tweede persoon. De hoge status wordt geïmpliceerd doordat ze een eigen bed heeft in de grafkamer, smaller, maar prachtig versierd, getuigend van vakmanschap. De gedachte dat de tweede persoon was geofferd om de andere te begeleiden naar het land van de doden wordt niet door iedereen gedeeld. Dat zou af te leiden zijn uit het gebroken sleutelbeen, maar wordt tegengesproken door het eigen bed. Mogelijk gaat het om een familielid of een hoog-geboren priesteres, die ongeveer in dezelfde tijd gestorven is. Wel is men het er over eens dat er sprake is van verwantschap en dat het gaat om politieke of religieuze leiders.
Een leren etuitje
Dan is er nog een vondst om over naar huis te schrijven. Bij de oudere vrouw is een leren etuitje met cannabis gevonden. Van haar is bekend dat ze vanaf haar jeugd ernstig ziek was. Op oudere leeftijd leed ze aan osteoporose en liep ze als gevolg van meerdere klachten waarschijnlijk mank en gebogen. Ze moet aan het eind van haar leven veel pijn gehad hebben. Gebruikte ze de cannabis als pijnstiller? Kon het bedoeld zijn om met de goden in contact te komen? Of was het textielvezel om kleding te maken?
Wandkleden
In de afgebeelde processie op een van de wandkleden zijn veel vrouwen afgebeeld. De meeste zijn lopend of worden gedragen in wagens die door paarden getrokken worden. Er is één vrouw die het beeld domineert. Ze draagt een kap en lijkt schrijlings op een rood paard te zitten. Ze zou de godin Freya kunnen zijn.
De belangrijkste vondst bestaat uit samengebundelde stoffen, waarvan het meeste bestond uit wandkleden. Samen met beddengoed en andere stukken kledingstof. Daarbij waren lange smalle repen stof, waarop figuren waren afgebeeld, rijdend, lopend, rijdend in wagens, maar ook oorlogsscènes. Ze zouden gebruikt kunnen zijn bij feesten om ruimtes te decoreren.
In een van mijn bronnen lees ik dat de gevonden wandkleden wel eens de begrafenis van de twee vrouwen uit kunnen beelden. Dit omdat er sprake is van een processie, waarin twee vrouwen in een kar te zien zijn, die sterk lijkt op een van de karren die op het schip gevonden zijn. Kanttekening is dan dat dit soort precies werk onmogelijk uitgevoerd kan zijn tussen het overlijden en de begrafenis. Mogelijk is het een afbeelding van een eerdere begrafenis of misschien wel een mythologische en of religieuze scènes.
Priesteres van Freya
Het vermoeden rijst dat er in het Osebergschip een koningin begraven ligt. De oudere vrouw zou koningin Alfhild van de Yngling familie zijn. Een tweede bron noemt Åsa van de Ynglingclan als kandidaat. Mogelijk was ze een priesteres van de godin Freya. Zij is de Germaanse godin van de vruchtbaarheid, de liefde en de lust, daarbij is ze ook een strijdster.
Met name dieren spelen in de godinnen-cultus een belangrijke rol. Er zijn honden en paarden gevonden in het graf.
Een kist met graan en appels, bessen en een slijpsteen wijst in in de richting van de vruchtbaarheidsgodin.
De mooi versierde processie wagen kan gediend hebben op de manier waarop de godin Nerthus langs boerderijen ging om symbolisch vruchtbaarheid te brengen op de velden.
Verder zijn er voorwerpen gevonden die met spinnen en weven te maken hebben. Maar liefst vier weefgetouwen zijn gevonden in het schip. Een half afgemaakt weefstuk heeft mogelijk toebehoord aan een van de vrouwen. Het lijkt erop dat alles wat nodig was voor weven en spinnen meegenomen was in het graf.
Het grote bed zou symbool kunnen staan voor de vruchtbaarheidsriten (heilige ritueel van het heilige huwelijk). Het is verwoest en in kleine stukjes gehakt terug gevonden.
Tot slot kan de houten kar gebruikt zijn voor vruchtbaarheidsrituelen. Met een dergelijke kar reed de 'godin' over de velden om het land te zegenen.
De houten kar die mogelijk gebruikt werd voor vruchtbaarheidsrituelen
Update augustus 2024
In het Viking Centrum Midgard (Borre) staat in de feesthal een replica van de houten kar die mogelijk gebruikt werd voor vruchtbaarheidsrituelen.
In de haven van Tønsberg ligt een replica op ware grootte van het Osebergschip. Daar mag je ook op.
Adressen
Vikingskipshuset, Huk Aveny 35, Bogdø (bus 30 vanuit Oslo).
In dit museum zijn de best bewaarde Vikingschepen te bezichtigen, samen met de voorwerpen van de grafschepen van Oseberg, Gokstad, Tune en Borre.
Adres replica Osebergschip:
Ollebukta 3, 3126 Tønsberg, Noorwegen
Website: https://osebergvikingarv.no/
Adres Midgard Vikingsenter:
Birkelyveien 9, 3184 Borre, Noorwegen
Website: https://vestfoldmuseene.no/midgard-vikingsenter/
Birkelyveien 9, 3184 Borre, Noorwegen
Website: https://vestfoldmuseene.no/midgard-vikingsenter/
Gerelateerde blogs
De Koningsheuvel in Gokstad
Vlak in de buurt van ons hotel bevindt zich de Gokstad haugen. Dat is de heuvel waarin het Gokstadschip is gevonden. Ik kwam er toevallig terecht. Dat schip heb ik een aantal jaar geleden gezien in het Vikingmuseum van Oslo. Samen met twee andere schepen, waarvan ik het Osebergschip toen het belangrijkste vond. Want dat was een schip waarin twee priesteressen waren begraven. En dat schip was gevonden in een grafheuvel. Ik wist niet dat die twee andere schepen in het museum ook gediend hebben als scheepsgraven...
Vier scheepsgraven in Vestfold (zuid-Noorwegen)
Na onze laatste reis naar Noorwegen ben ik nog een beetje in de ban van scheepsgraven. In de regio Vestfold (zuid-Noorwegen) zijn vier scheepgraven gevonden in een grafheuvel. Drie ervan liggen in het museum in Oslo. De resten van het vierde schip zijn gevonden in Borre (Midgardmuseum). Daar is alleen de vindplek met wat resten van overgebleven. Zo kunnen we toch nog een beetje het verhaal van het echtpaar dat hier begraven lag reconstrueren...
Achtergrondinformatie
Het grafcomplex is 250 jaar gebruikt door het koninklijk Yngling geslacht in Noorwegen en Zweden. De oudere vrouw zou koningin Alfhild van de Yngling familie zijn. Zij was de vrouw van Gudrod the Magnificent, de Jager en mogelijk was ze een priesteres van de godin Freya. Ze is de moeder van Olaf Geirstad-alf.
In een tweede bron wordt een andere kandidaat genoemd voor het koningsgraf. Ze wordt Åsa van de Ynglingclan genoemd. Het kost even tijd om het plaatje rond te krijgen.
De centrale figuur in dit verhaal is een koning. Zijn naam is Gudrod Halfdansson, de 'Geweldige'. Sommigen noemen hem de Jager. Zijn eerste vrouw is Alfhild. Na haar dood omstreeks 810 stuurt Gudrod zijn mannen naar koning Harald Roodbaard om de hand te vragen van zijn dochter Åsa. Deze wordt hem geweigerd maar daarom niet getreurd. De koning brengt een leger bijeen en verslaat haar vader en broer. Hij verovert zijn bruid dus met geweld. Zij wordt zijn tweede vrouw tegen wil en dank. Omstreeks 810 krijgen ze een zoon. Gudrud sterft een jaar na zijn geboorte en zijn moeder voedt hem bij haar eigen familie op. Åsa van de Ynglingclan is de moeder van Halfdan de Zwarte en de grootmoeder van Harald Schoonhaar. Zij sterft rond het jaar 837.
Ten tijde van het sterven van Alfhild was het schip nog niet gebouwd. Is koningin Åsa de grootste kanshebber voor de rol van koningin-priesteres? Het zal altijd een raadsel blijven :-).
Bronnen
Folder Vikingschip Museum
Vikingskipene - UiO: Museum of Cultural History, University of Oslo
Roles of the Northern Goddess - Hilda Ellis Davidson
Goden en sjamanen in Noordwest-Europa - Linda Wormhoudt
Seidr - Het Noordse pad - Linda Wormhoudt
The Viking Serpent - Harald S. Boehlke
Heimskringla or the lives of the Norse Kings - Snorre Sturlason
Websites
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Osebergschip
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Ynglinge
Folder Vikingschip Museum
Vikingskipene - UiO: Museum of Cultural History, University of Oslo
Roles of the Northern Goddess - Hilda Ellis Davidson
Goden en sjamanen in Noordwest-Europa - Linda Wormhoudt
Seidr - Het Noordse pad - Linda Wormhoudt
The Viking Serpent - Harald S. Boehlke
Heimskringla or the lives of the Norse Kings - Snorre Sturlason
Websites
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Osebergschip
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Ynglinge
Reacties
Een reactie posten