Nadat de heer van Veere op Walcheren dijken aan liet leggen gingen er mensen in de nieuwe polders wonen. De afstand tot de twee bestaande kerken werd hierdoor te groot. Zeker als je de reis er naar toe met pas geborenen moest afleggen. Er werd daarom besloten om een kerk in het midden van de nieuwe polder te bouwen, die gewijd zou worden aan Maria.

Hout en stenen waren gekocht, dus de kerk kon gebouwd worden. Maar waar moest die nou precies komen? Men kon het hier maar niet over eens worden. Nu waren er vele godvruchtige gelovigen die 's avonds en 's nachts lichten zagen op een bepaalde plek. Grote lichten, staat er in de kroniek van Reijgersberg. Zo werd de plaats waar de kapel gebouwd moest worden door een teken aangewezen. Dat was in 1340. 

Het dorpje was klein en de bevolking arm. Er was dus niet veel geld om het kerkje te verfraaien. Er hing zelfs geen afbeelding van Maria, die toch de patroonheilige van de kerk was. Daar moet iets aan gedaan worden, moet een rijke voorbijganger of vrome polderbewoner gedacht hebben na een bezoek om er te bidden. Hij reisde door naar Middelburg en gaf een bekende schilder de opdracht om een Mariaportret te schilderen. Het moest een eenvoudig portret zijn, zodat het paste in het eenvoudige kerkje. 

De opdrachtgever bracht een paneeltje mee waarop de beeltenis moest komen. Na de winter zou het opgehaald worden en de schilder zou er rijkelijk voor beloond worden. Het gekke is, dat het maar niet wilde lukken met het werk. Het half beschilderde  paneeltje belandde in de hoek van het atelier. 

De kapel werd bezocht door pelgrims van heinde en ver. Jong en oud, rijk en arm. Onder hen waren de keizer Sigismund van Luxemburg, koning van Hongarije, die samen kwam met graaf Willem VI van Holland. Ze beloofden een bedevaart naar den Polder toen ze na een (vredes)reis naar Engeland dagen lang op zee zwalkten. Maar ook de hertog Philips van Bourgondië deed het kerkje aan vanwege grote stormen en overstromingen. Er kwamen veel bedevaartgangers uit Spanje, Portugal, Frankrijk en Bretagne. Andere pelgrims kwamen naar de kapel in de Polder na een behouden thuiskomst van een dreigende scheepsbreuk. Er werden ook mensen ter bedevaart gestuurd om boete te doen, maar dat is weer een andere categorie. Het werd de beroemdste van alle dorpskerken in de veertiende eeuw. 

Jaarlijks werd er op 15 augustus (Maria- tenhemelopneming) een rondgang met het schilderij door de Polder gehouden. Er gebeurden wonderen, die werden opgeschreven in een mirakelboek. Naast het mirakelboek waren er ook veel ex-voto's en geschenken van mensen die genezen waren. 

Het paneeltje is bij een grote overstroming samen met het eerste kerkje in 1494 in de golven verdwenen. De kerk werd kort voor 1501 weer opgebouwd en er is een kopie rond die tijd gemaakt. Die kopie zal ongetwijfeld afgeweken hebben van het origineel. De echtheid ervan is wel vastgesteld. 

Dit tweede kerkje is in 1572 door de Watergeuzen in brand gestoken. Het paneeltje leek verdwenen, maar werd teruggevonden tussen brokstukken op het kerkhof. Daar stond een soldaat met het schilderijtje in zijn handen. De baljuw van Veere kocht het voor twee schapen. Het is dus de kopie die uit de handen van de beeldenstormers werd gered. Misschien is er ook een tweede mirakelboek geschreven, want dat schijnt bij de Hervorming verloren te zijn gegaan. 

Na deze ramp stopten de bedevaarten en werd het schilderij vergeten. Het werd uiteindelijk in 1927 terug gevonden werd bij een particuliere familie. In 1931 is het met pijn in het hart door de toenmalige bezitter teruggegeven aan de parochie in Middelburg. Daar is een bord van te vinden aan het begin van de kapel in Middelburg. 

In Vrouwenpolder vinden we nog een klein stukje van de ruïne van de oorspronkelijke kapel terug. Ik ga even in alle rust op het overgebleven stukje muur zitten en probeer me een  beeld te vormen van hoe het er lang geleden uit gezien heeft. Op het informatiebord is een plattegrond van de eerste kapel getekend met links ervan een kerk. Dat helpt natuurlijk wel 😉.

De nieuwe kerk is niet in het verlengde van de eerste kapel gebouwd. Tussen de kerk en de ruïne is een nieuw gebouw opgetrokken, dat duidelijk niet toegankelijk is, tenzij ik er 'inbreek' door het hek te openen, maar dat is natuurlijk niet voor niets gesloten... 

De huidige Pelgrimskerk is in 1622 gebouwd op de muurresten van het tweede kerkje, dat in 1572 door de Watergeuzen in brand was gestoken. Het priesterkoor werd afgebroken, omdat de mensen van het rooms-katholicisme naar de Reformatie overgingen. Deze kerk kreeg dus de vorm van een zaalkerk. 

Bij een latere restauratie bleek dat de oudere kerk groter en hoger was geweest. Die met het koor dan? Het brengt me terug bij het 'gat' tussen de kapel en de kerk op de plattegrond. 

De kerk is wel te bezoeken, maar niet op dit moment. Daarvoor zijn we te vroeg in het seizoen. We bewaren een bezoek voor later. Misschien komen we nog eens een keer in de buurt. Tijdens het schrijven van dit blog kan ik de openingstijden niet meer terugvinden. 

De verhalen over de lichten en de engel die het portret geschilderd zou hebben worden gezien als legenden. Wat betreft het verhaal van het schilderij kan ik daar wel mee instemmen. Voor mij heeft het verhaal over de lichten die gezien werden zeker een betekenis. Er zijn meer verhalen over lichten die gezien werden op plaatsen waar kerken zijn gebouwd. Over het klooster in Aduard is eenzelfde verhaal bekend. Ik schreef er eerder een blog over.

Cois Geysen schrijft dat onverklaarbare lichten te maken kunnen hebben met een sterke energetische uitstraling van de bodem. Als voorbeelden geeft hij plaatsen met 'licht' in hun naam, zoals b.v. het plaatsje Lichtaard in Friesland en de lichtverschijnselen die generaties lang werden waargenomen bij het hunebed van Loon. Ik lees dat het ontstaan van bedevaartplaatsen vaak in verband gebracht worden met het waarnemen van onverklaarbare lichten. De legende van de lichten past hier wonderwel in. 

Zittend op het overgebleven muurtje van de kapelruïne neem ik energie waar in mijn hoofd. Daarentegen ervaar ik bij het terras schuin aan de overkant van de Dorpsweg een zware energie in mijn voeten. Zijn er dan twee plekken met energie in dit kleine dorp? En zijn die dan mogelijk met elkaar verbonden?

Thuis pendel ik het een en ander na. Het centrum van de energie lijkt zich te bevinden op de plek van het afgebroken koor. Het wordt doorsneden door een noord-zuid lopende baan. Je kan ook zeggen dat het centrum zich binnen de baan bevindt. Het zou zich dan vóór de oorspronkelijke kapel hebben bevonden. Maar dat zie je wel vaker. Toch wel jammer dat er een gebouwtje tussen de kapel en de kerk is gezet 😉. Het terras bevindt zich binnen de straal van het leycentrum. 

Houd in gedachten dat het mijn persoonlijke waarneming is. Ik ben best nieuwsgierig naar hoe anderen deze plek ervaren. Gaat er iemand binnenkort naar Vrouwenpolder?

Brochure Heilige Mariaparochie Walcheren (H.H. Petrus- en Pauluskerk) ...een legende...

Derks, S.J, Onze Lieve Vrouw van den Polder, 1947 inclusief bijlage Fotocopie uit Reijgersberg ed 1551

Geysen, Cois, De Oude Wijsheid, 2008, p. 92-95

Schutijser, A.M.J, De Lieve Vrouwtjes van Zeeland, 1988

Meer over Maria-tenhemelopneming

Meer over ex-voto's

De omzwervingen van het schilderij en het lied van Onze Lieve Vrouwe van den Polder

Meer uitgebreide informatie

Op deze site staan twee versies. De onderste is in het register van de Hoge Raad van Adel opgenomen als tekening, zonder kleur. Deze zelfde tekening vind ik terug op het informatiebord bij de overblijfselen van de bedevaartkapel.

Het wapen van Vrouwenpolder zoals het geregistreerd is door de Hoge Raad van Adel.

Ietske Richters (Rotterdam, 1912-1997).

Zeeuwse klederdracht