De Oude Kerk van Maasland
Door Joke Visker - maart 12, 2021
Op deze eerste lentedag lopen we in het zonnetje naar het naburige dorp Maasland. Ik wil heel graag een keer in de oude kerk daar kijken en voelen, maar voor nu neem ik genoegen met een 'rondje rond de kerk'. Hoe blij verrast ben ik als ik een briefje op de kerkdeur vind: de kerk is open, welkom! Opvallend is de mix van oude en moderne elementen in de ruimte. En ook hier is er sprake van een kerk die gebouwd is op een uitgekozen plek...
Kerk met Commandeurshof door Jan Jansz.Potter - Publiek domein
De Oude Kerk
De Oude Kerk van Maasland staat in het midden van het dorp. De plaats voor deze kerk werd in 1164 door graaf Floris III aangewezen. Hij koos een plaats die 'hoog en droog' was en dat had zijn reden. Het vorige kerkje lag namelijk vlak bij de Maas en was het jaar ervoor tijdens een stormvloed samen met het hele dorpje Masalant van de kaart geveegd (1).
Deze oude steen komt heel misschien nog uit dat allereerste kerkje. Hij ligt vlak bij de koffiehoek bij de noordelijke muur. Het is mogelijk een deksel van een sarcofaag uit de twaalfde eeuw. In dat geval is hij dus ouder dan de kerk.
De nieuwe kerk werd gebouwd in een bocht van het watertje de Gaag, waar eerder een ringburcht op een hoge plaats had gestaan. Op oude kaarten is de ronding van het terrein goed te zien. Was er misschien sprake van een terp, zoals Cornelis Hoek (stadsarcheoloog Rotterdam) dacht? Dat is niet duidelijk.
Van het kerkje uit 1164 is niets meer over. De kerk waar we te gast zijn staat op dezelfde plaats en is de opvolger ervan. De toren en het schip stammen uit 1400. De noordbeuk werd een eeuw later aangebouwd.
Je kan dat goed zien op de plattegrond van de brochure van de kerk. Waar nu de pilaren tussen de twee beuken staan was eertijds de noordelijke buitenmuur. De kerk bestond dus oorspronkelijk uit een schip en een koor. Opgravingen hebben uitgewezen dat het schip iets minder breed was dan nu. De zuidelijke muur stond wat dichter bij de toren.
Plattegrond van de kerk met de aangebouwde noordbeuk
In 2018 is de kerk gerestaureerd en kreeg een modern interieur. Ik moest even aan de combinatie wennen, maar ik kan niet anders zeggen dat het lijnenspel van de nieuwe elementen bijna naadloos past in de oude kerk.
Twee kistjes om het geld in te bewaren (17de en 18de eeuw)
Het nieuwe interieur
Even terug in de tijd
De plaats waar het kerkje gebouwd moest worden werd dus door Floris III in 1194 aangewezen. Nog geen 50 jaar later schenkt graaf Willem II van Holland het in 1241 aan de Duitsche Orde.
Dat was een geestelijke ridderorde die ten tijde van de kruistochten in het leven was geroepen en bedoeld was om hulp te verlenen aan zieken en gewonden. Deze orde kreeg hiermee het recht om de pastoor te benoemen en de naam van de kerk te bepalen. Als tegenprestatie moest de orde dan weer zorg dragen voor het onderhoud van de pastoor en de kerk.
In het glas-in-lood-raam aan de zuidkant van de kerk vind je het jaar 1241 terug. Aan dit raam zit een heel verhaal vast, maar ik kan niet alles kwijt in dit blogje. Er ligt een mooie folder over in de kerk.
In het bovenste deel van het glas-in-loodraam vind je het jaartal 1241 terug
Na 1365 werd de Commandeurshof gebouwd naast de kerk in het dorp. Op de kaart van Potter (rond 1570) is zowel de kerk als de Commanderij afgebeeld.
De omslag vindt plaats als Jasper van Egmond (commandeur van de Orde) zich bekeert tot het protestantse geloof. Daarmee wordt de kerk 'omgedoopt' tot een protestantse kerk. Soberheid wordt het devies. Beelden, altaren en versieringen worden uit de kerk verwijderd. In de kerk zijn halfronde nissen onder de raampartijen te vinden. Ik vraag me nieuwsgierig af wat daar heeft gestaan.
De rooms-katholieke gelovigen moeten hun heil letterlijk ergens anders zoeken. Zij wijken uit naar een schuilkerk en nemen de naam van de patroonheilige mee. Dat was rond 1563.
Bij de laatste restauratie is de gerestaureerde grafzerk van Jasper van Egmond terug gelegd in het koor.
Bij de laatste restauratie is de gerestaureerde grafzerk van Jasper van Egmond terug gelegd in het koor.
Een wapenbord met een legende
De noordbeuk werd een eeuw later gebouwd dan de toren en het schip. Boven de uitgang hangt een oud wapenbord. Omdat ik graag wilde weten wat het voorstelde en van wie de wapens waren probeerde ik de afkomst ervan te achterhalen.
Nou, dat is gelukt, maar in plaats van een kerkelijke voorstelling die ik verwachtte, is hier de legende van een Perzische koning Cambyzes afgebeeld. Hij laat een corrupte rechter straffen op een wel heel wrede manier. De man wordt levend gevild en zijn zoon is bij de straf aanwezig. Meer details laat ik maar achterwege. Het is weliswaar een legende, maar toch...
Het wapenbord is afkomstig uit de rechtszaal van Delft en door de laatste baljuw in 1824 aan de kerk geschonken. Samen met een ander bord, dat ik persoonlijk iets vriendelijker vind, alhoewel een zwaard niet ontbreekt. Dit bord hangt aan de rechtermuur in het koorgedeelte van de noordbeuk.
Boven de noordelijke uitgang: bord met wapenschilden Jan Notemans (1761)
Tekst van het rechterbord: 'zie geen personen aan, maar weeg slechts quaet en goet
straf d'ondeugd met Godts Zwaert en spaer 't onschuldig bloet
Een domper op de feestvreugde
Op 18 juni 1945 werd de overwinning op Napoleon in 1815 nog feestelijk herdacht. Een lichtfakkel ter ere van de feestvreugde kwam wel heel ongelukkig in de goot tussen het schip en de noordbeuk terecht. Als gevolg van de brand die uitbrak was alles in één klap verwoest. Op de muur bij de consistorie zijn de data van de brand en de herbouw terug te vinden.
Door brand verwoest 18 juni 1945 In oude luister hersteld 18 juni 1954
Gelukkig kon een deel van het meubilair nog op tijd gered worden. Zo is ook een Dertien Artikelen bord bewaard gebleven. Daarop staan de regels die golden voor het begraven. Het hangt aan de wand aan de linkerkant bij de ingang naar het koor.
Er werden ook dingen door andere kerken geschonken. Of van andere kerken gekocht. Zo zijn de preekstoel en een aantal banken afkomstig uit Graft (Noord-Holland) en is het balkon met het orgel erboven afkomstig uit Utrecht.
Het 'Dertien Geboden' bord
Een doopkapel en een trouwkapel
De doopkapel staat als het ware 'aangeplakt' aan de zuidkant van de kerk bij de toren. Daar zat ooit een toegangsdeur in, want zonder gedoopt te zijn had je geen toegang tot de roomse kerk. Er zaten dus twee ingangen naast elkaar: een bij de toren en een bij de doopkapel. Nu is die deur dichtgemetseld.
De deur naar de doopkapel en het raam met de bruiloft te Kana in de voormalige trouwkapel
In de doopkapel staat een knielbankje met vier prachtige symbolen van de evangelisten in hout gesneden. De namen staan erbij. Ik ben gefascineerd door de voor mij bijna primitieve manier waarop ze uitgebeeld zijn.
Alle vier evangelisten hebben vleugels, alsof ze daarmee aangeduid worden als boodschappers tussen de aarde en de hemel.
Knielbankje doopkapel en doopvont
Matth Marc
Lucas Joan
Het Noorderkoor was ingericht als trouwkapel. Op het glas-in-loodraam is hier de bruiloft te Kana afgebeeld. Hoe symbolisch kan dit zijn. Op dit moment is dit gedeelte afgescheiden van de rest.
Een juweeltje dat ik er vond was een oude, natuurstenen kansel met de symbolen van de vier evangelisten. Die kansel is na de brand door de rooms-katholieke kerk uit het dorp geschonken.
Marcus Mattheus
Johannes Lucas
De link tussen de vier sterrenbeelden en de evangelisten
Het is natuurlijk niet de eerste keer dat ik me afvraag hoe het nou komt dat er vier sterrenbeelden symbool staan voor de vier evangelisten. En zomaar opeens vind ik deze week het antwoord in het boek Enuma elisj van Selma Schepel. Het is de Nederlandse vertaling van het Babylonische scheppingsverhaal.
Hier lees ik dat kerkvader Hiëronymus de beelden koppelde aan de evangelisten (2). Mattheus kreeg de mens als symbool. Marcus kreeg de leeuw toegewezen. De stier werd verbonden aan Lucas en Johannes kreeg de adelaar als kenmerk. Zo is dat dus gekomen.
Krachtplek
En dan nu de energie die ik waarneem in de kerk. Bij beide hekken die toegang geven tot het kerkterrein voel ik mijn handen gaan prikkelen. Buiten bij de toren is de energie aan de linkerkant het sterkst.
Binnen lopen verschillende lijnen. Dat er een lijn door het vroegere middenpad loopt in de richting van het koor verbaast me niet. De energie wordt sterker naarmate je de plaats nadert waar in Rooms-Katholieke tijden het altaar stond.
Maar ook halverwege het schip is een sterk uitstralingspunt waar meerdere lijnen samen lijken te komen. Ze voeden zo de hele ruimte, niet alleen in de kerk, maar ook nog een stuk daarbuiten. Dus naast de punten die je mag verwachten (toren, eventueel dwarsbeuk en voormalige plaats hoogaltaar) is ook het hele schip gevuld met energie.
Pendelen achteraf maakt nogmaals duidelijk, dat de hele kerk op een centrum van energie gelegen is.
Nadat ik de lijnen al provisorisch had uitgezet op de kaart van Potter kreeg ik de plattegrond mee van de kerkrentmeester. Deze plattegrond is afgebeeld op de nieuwe brochure van de kerk.
Als je de kerk bezoekt, hou dan wel in gedachten dat ik hier mijn persoonlijke ervaringen beschrijf. Die kunnen voor iedereen verschillen. Ook de stand van de zon en de maan en zelfs de uren van de dag zijn van invloed op de ervaring en waarneming.
Ik prijs me gelukkig dat ik op fietsafstand woon. Want dit is een plek waar ik zeker vaker naar toe wil gaan 😊.
O ja, en als je er ook geweest bent, zou je dan je ervaringen willen delen?
Let op, het noorden staat schuin boven aangeduid met een pijl
Je moet de kaart dus in gedachten een beetje draaien
Extra
Nadat ik van de kerkrentmeester de plattegrond had gekregen heb ik daar eerst de gevonden lijnen ingetekend. Op de site van Klaas de Jonge (link) staat een matrix met het energiepatroon van een kerk. Ik mag die van hem in mijn blog gebruiken. Ik gebruik die matrix eigenlijk altijd nadat ik oude kerken heb bezocht en hij past ook exact op de kerk van Maasland.
Daarna heb ik dit gecombineerd met een tekening uit het boek van George Prat (L'architectuur invisible, p.39) waarop het Hartmann netwerk is gecombineerd met het Curry netwerk. Bij hem las ik ook dat kerken op de koperlijnen (Peyré netwerk) gebouwd zijn.
Het past allemaal precies op elkaar. Ik had de schuine lijn net niet helemaal goed getekend. Die komt uit halverwege het eerste stukje muur. Je ziet nog dat ik daar heb zitten gummen.
Hoe blij kan je daar van worden 😊.
Matrix energiepatroon kerk over de plattegrond
Plattegrond gecombineerd met matrix en lijnen
Plattegrond met matrix, lijnen en grid (copyright G. Prat)
Adres
Kerkstraat 1, 3155 AN Maasland
Noten
(1) De Sint Thomasvloed
De Sint Thomasvloed vond plaats op 21 december 1163. Tijdens die storm werd een gat in de dijk geslagen, precies op de plek waar het eerste dorpje Masalant moet hebben gelegen. Het dorp werd in zijn geheel verwoest en een paar kilometer landinwaarts opnieuw opgebouwd. In Maassluis is nog een knik in de dijk te zien waar het eerste dorpje moet hebben gelegen, ter hoogte van de Koningshoek.
Omdat die storm plaats vond op 21 december werd die naar de heilige van die dag genoemd, en dat was Sint Thomas.
(2) Sterrenbeelden en evangelisten
De vier beelden komen al voor in een visioen van Ezechiël 1 waarin vier dieren met vier vleugels en vier aangezichten voorkomen: een mens, een leeuw, een os en een arend. Kennelijk verschillen de vertalingen, want ik lees ook over een cherub, een mens, een leeuw en een arend.
In Openbaringen 4 komen ze eveneens voor in een visioen: leeuw, rund, mens en arend.
'Een arend of adelaar werd aan het dierenriemteken Schorpioen gelijk gesteld omdat dat het teken is dat zowel de hoogste hoogten als diepste diepten vertegenwoordigt' (Schepel).
Hieronymus leefde van 347 tot 420. Hij wees de symbolen toe aan de vier evangelisten omdat:
Mattheus zijn evangelie begint met de geslachtslijst van Jezus: mens.
Het verhaal van Marcus begint met Johannes de Doper als roepende in de woestijn: leeuw.
Lucas vertelt over het offeren van Zacharias en dat het duurste offer een stier was.
en Johannes het woord van god bracht en de adelaar een christelijk symbool voor de hemelvaart was.
Blog over de Maria Magdalenakerk in Maasland:
Bronnen
Brochure kerk Maasland: link
Berghuis, W.J, Langs de oude zuid hollandse kerken, 1972, p. 133-134
Een deel van de informatie in dit boek is achterhaald vanwege een grondige restauratie in 2018.
Schepel, Selma, Enuma elisj, 2002, p. 134
Websites
Geplaatst in Kerk Krachtplaats
Reacties
Een reactie posten