Nehalennia en haar tempel bij de haven van Colijnsplaat
Door Joke Visker - september 05, 2014
Eigenlijk ben ik op dit moment helemaal niet bezig met Nehalennia. Maar tijdens het lezen van het boek 'Gods and Myths of Northern Europe' (H.R. Ellis Davidson) kom ik twee keer een verwijzing naar haar tegen. Ze wordt gelinkt aan de godin Freya, Moedergodin en Godin van de vruchtbaarheid. Nehalennia wordt afgebeeld met fruit, vergelijkbaar met de hoorn van overvloed. Omdat ik houd van plekken-met-een-verhaal reis ik met mijn man regelmatig door het land. Dus op naar Colijnsplaat...
De tempel van Nehalennia
Nehalennia was een inheemse godin. Zoals gebruikelijk hadden de Romeinen daar geen moeite mee en werd ze zonder problemen opgenomen in hun pantheon. Kooplieden die de zee opgingen vroegen om haar zegen en bedankten haar voor een veilige thuisreis met altaartjes of votiefbeelden.
Omdat ze steeds wordt afgebeeld met fruit (appels) wordt er tevens een link gelegd met de vruchtbaarheidsgodinnen uit de oudheid. Was ze een Keltische of een Germaanse godin?
Haar tempel is gereconstrueerd in Colijnsplaat en haar altaren en beeldjes worden bewaard in Leiden
Nehalennia in haar tempel
Nehalennia wordt meestal zittend afgebeeld, op een troon of op een bank. Haar hoofd is niet bedekt en ze draagt een lang gewaad tot op de grond. Het schoudermanteltje dat ze draagt is uniek voor deze godin.
Reconstructie van de tempel
Kijkje binnen in de tempel
Een tempel voor Nehalennia in Ganuenta
Ganuenta was in de tweede en derde eeuw een belangrijke havenstad. In eerste instantie zou je denken dat deze stad in Italie of zo gezocht moet worden. Maar niets is minder waar. Ganuenta lag op een halve kilometer van Colijnsplaat. Zeelieden vroegen Nehalennia om een behouden vaart.
In de loop van de derde eeuw is de tempel is onder water verdwenen. Om precies te zijn: de hele stad moet ten onder gegaan zijn. In 1970 werd een votiefsteen van de godin opgevist. Eerder al in 1647 werden in Domburg na een storm allerlei stenen met Romeinse inscripties op het strand gevonden, samen met de fundamenten van een gebouw. Ook hier blijkt een tempel van Nehalennia te hebben gestaan.
Rechtsboven zie je de tempel afgebeeld
Altaren en votiefstenen
Aansluitend aan ons bezoek reden we door naar het Maritiem Museum in Zierikzee. Daar was in de kelder een permanente expositie gewijd aan Nehalennia. De onderstaande foto's zijn daar in 2007 gemaakt.
Het Maritiem Museum te Zierikzee is in 2012 samengevoegd met het Historisch Museum. De Nehalennia-vondsten vonden hun weg terug naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.
Maquette van de gereconstrueerde tempel
Beeldje tussen tempel pilaren
Nehalennia met een roer in haar hand?
Votiefsteen met de naam van de godin
De hond en het fruit
Nabootsing van de tempelvorm met schelp als dak
Met de voet op een schip
Vruchtbaarheidsrituelen
Voor het eerst las ik over Nehalennia in het boek 'Het Zonnejaar' van Mellie Uyldert (1981). Daarin wordt verhaald over het stra-rijden: "Vroeger reed men daarbij een eindje de zee in. Dat was om de lente-godin Nerthus of Nehalennia af te halen (..). Mannen te paard reden allen zwijgend met een huifkar de zee in en kwamen terug met de etherische godin onder de huif verborgen. Zij werd door de duinen en velden gereden om de vruchtbaarheidszegen te verbreiden daarna terug gereden de zee in". De eerlijkheid gebied me om te melden dat de informatie over Stra-rijden op internet op dit punt afwijkt.
Uiteindelijk vind ik in een oude krant uit 1934 een link met Nehalennia en Nerthus. Die krijg je als je term stra-rijden godinnen invoert. Hier wordt het stra-rijden gelinkt aan een ouder ritueel. Ter ere van de godin Nehellenia of Nerthus trok men rond met een schip op wielen. Zij was de godin der Scheepvaart. Het stra-rijden zou hier een overblijfsel van zijn.
Deel krantenartikel Haarlems dagblad 29 januari 1937
In het boek 'Gods en Myths of Northern Europe' lees ik ook over de vruchtbaarheidsgodin Nerthus. Hier vind ik het thema terug. Ook zij wordt in een wagen rondgereden om vruchtbaarheid te brengen voor de mensen.
Het thema van de godin die rondgereden wordt door de velden komt terug in het boek Godinnen van eigen bodem van Ineke Bergman. Het ritueel betreft de godin Hertha. De boeren droegen een beeld van haar door de velden om zich te verzekeren van vruchtbaarheid.
Nerthus en Hertha worden gezien als dezelfde godin. Hun naam is afgeleid van 'Moeder Aarde'.
Adres
Visserijweg 2, 4486 CX Colijnsplaat
Bronnen
Bergman, Ineke, Godinnen van eigen bodem (2007).
Ineke wijdt een hoofdstuk aan Nehalennia p. 78-83. In het hoofdstuk over Ostara noemt ze het ritueel van het ronddragen van een beeld van de vruchtbaarheidsgodin (p. 52).
Davidsen, Ellis, H.R, Gods and Myths of Northern Europe, 1972, p. 137, 166, Nerthus: p. 94-95
Uyldert, Mellie, Het Zonnejaar, (1981), p. 141
Haarlems dagblad 29 januari 1937 (link)
Websites
Geplaatst in Godin
Reacties
Een reactie posten