Een goed bewaard geheim in Woensdrecht

Deze laatste na-zomerse dag lokt ons naar buiten. Zoals vaker gaan we op zoek naar een plek met een verhaal. Zo komen we terecht in Woensdrecht. Daar staat een Mariabeeldje bij een ruïne van een oude kerktoren. Meer is er niet over bekend. Het boek waarin ik het lees is al oud, dus ik ben benieuwd of we het er nog vinden....

Het Mariabeeldje

'Ook vonden we een Maria-beeld in een kunstmatige grot met veel hekwerk en een klein bosje'.
Het geheel zou volgens de annalen tussen twee huizen moeten staan. Maar bij 'bosje' heb ik iets groters in gedachten dan het toch wel smalle strookje tussen de twee percelen in. Net als ik door wil lopen krijg ik de achterkant van de grot in beeld. Dan moet je trouwens wel weten dat die er staat. 
Met een beetje strekken krijg ik een klein stukje van het Mariabeeld in het oog. Om haar goed te kunnen zien zou ik een klein stukje op moeten schuiven richting het pad dat toegang geeft tot een huis. Mijn twijfel of dit eigenlijk wel mag wordt bevestigd door twee honden die aanslaan als ik dichterbij kom. Na een korte toespraak worden ze stil. Van hen mogen we onze gang gaan :-). 
We raken in gesprek met de eigenaar, die afkomt op de stil geworden honden en het fototoestel. Hij heeft een praktijk voor natuurlijke geneeswijzen en woont in zijn ouderlijk huis. Zijn vader had de magie van deze plek al in zijn vroege jeugd herkend toen hier nog een school stond. We staan op veilige afstand. Maria heeft een stil plekje in zijn tuin, waar de energie niet verstoord wordt.  
Het Mariabeeld vertoont sterke gelijkenis met Onze Lieve Vrouwe van Lourdes. Dat linkt haar in één klap aan de grot. Maar waar komt ze vandaan? Behalve het ene zinnetje in het boek en verwijzingen kom ik nergens iets over haar tegen, ook niet op het internet. De plaats waar ze staat wordt in het boek omschreven als een van de belangrijkste leycentra van de lage landen. Er geen enkele twijfel over de energie die ik hier waarneem. Deze helende plek met Maria in haar grot is een goed bewaard geheim. Maar mag ik dit soort geheimen eigenlijk wel verklappen? Kan het zijn dat ze liever niet gevonden wil worden? 

(Naar twee andere kapelletjes die genoemd worden ben ik niet vandaag niet op zoek). 


Het oorspronkelijke Mariabeeld is teruggeplaatst in de grot


Vanaf een afstand is de energie van de plek al sterk waarneembaar

Het Sint Annaklooster en de Lourdesgrot

Op de plek waar nu het huis staat stond ooit het Sint Annaklooster. Er werd les gegeven aan meisjes, maar op de kleuterafdeling mochten ook jongetjes komen. Die kloosterschool werd samen met de kerk en de stompe toren in 1944 verwoest.  
Ik lees een stukje over de zusters die er les gaven. Er was een afdeling in Hoogerheide en een in Woensdrecht. In dat artikel (dat hoofdzakelijk over het klooster in Hoogerheide gaat) vind ik twee opmerkingen over een Lourdesgrot in de tuin. Het zijn herinneringen van leerlingen. 'Klasjaar 6 sloot je af met een retraite. Dat hield ook in, dat je bij de zusters in de tuin mocht wandelen en bij de grot gaan kijken.' En: 'Er was ook een mooie Lourdesgrot, die altijd netjes onderhouden werd. En dit allemaal met de handen.' Bij het klooster in Hoogerheide stond dus een Lourdesgrot. Ik kom hiermee tot de voorzichtige conclusie dat er bij het klooster in Woensdrecht ook een grot met een Mariabeeld heeft gestaan. Tijdens de verwoesting is ze onopgemerkt gered. Een ander Mariabeeld heeft tijdelijk haar plaats ingenomen. In een doek gewikkeld is het oorspronkelijke beeld een aantal jaren geleden teruggebracht door de oude man die het al die tijd liefdevol bewaard heeft. Maria staat nu dus weer op haar plaats. Hier hoort ze, hier had ze altijd gestaan. 

De stompe toren

Die toren is een overblijfsel van de kerk die hier tot 1809 heeft gestaan. Eigenlijk is dit een beetje te kort door de bocht. De toren behoorde tot de oudste kerk of abdij, die hier al in de tweede helft van de 13de eeuw was gesticht. Dit kerkje is tijdens de Tachtigjarige oorlog door brand verwoest. 
Het transept van deze kerk is na  een gedeeltelijke verbouwing in gebruik genomen als hervormde kerk. Dat was een aantal decennia later. Het is deze 'tweede' kerk die er heeft gestaan tot 1809. Een foto die ik mocht gebruiken van Heemkundekring Het Zuidkwartier geeft een beeld van hoe deze deels verbouwde kerk er toen uitzag. 
Uiteindelijk is de toren tijdens de slag om de Schelde (1944) volledig verwoest. De ruïne van de stompe toren staat vlak bij Maria in dezelfde tuin. Hiervandaan loopt een sterke energielijn van de toren naar de huidige kerk, die een eindje verderop staat. Van de toren is alleen het onderste stukje nog zichtbaar. Kippen dartelen er lustig omheen en ook hier is een sterke energie voelbaar.


Heel Woensdrecht kan vergaan, maar de Stompe Toren zal blijven bestaan (versje)
Foto links: wand 'Het Raedthuys' Hoogerheide (met toestemming)


Foto van de oude toren en de protestantse kerk is te vinden op 
Heemkundekring Het Zuidkwartier
Geplaatst op 2015-09-14 door Frans Klaassen
Met dank voor de toestemming

Een nieuwe kerk

In 1883 is er een nieuwe kerk gebouwd, die een stuk lager op dezelfde leylijn gelegen is. De bouw ervan heeft heel wat voeten in de aarde gehad. Ook hier is sprake van twee opvolgende kerken, want die eerste is aan het eind van de oorlog verwoest. Voor de huidige Jozefkerk uit 1947 wordt sinds een aantal jaar een nieuwe bestemming gezocht. Meer hierover onder de streep.


Jozefkerk voorkant (west)                                        Jozefkerk zijkant (zuid)


Dat de kerk en de toren op één lijn staan is hier goed te zien
Foto wand 'Het Raedthuys' Hoogerheide (met toestemming)

Tja, en dan de naam

Het dorp Woensdrecht lag in de Middeleeuwen aan de oever van de Schelde, op een hoog gelegen uitloper van de Brabantse Wal. Woensdrecht heeft in de loop der tijden verschillende namen gehad.
In 1249 heet het Wunsdrech, in 1261 Wonsdrech en in 1298 Ghonsdreecht. Mogelijk is de plaats naar een persoon genoemd. Of komt de naam Woensdrecht van de god Wodan, zoals sommigen zeggen? Het achterste deel 'Drecht' staat in relatie tot 'vaarwater', of verwijst naar een doorwaadbare plek of oversteekplaats in een rivier. Het dorp ligt op een hoogte van 15 tot 20 meter en het eerste kerkje heeft op een heuveltje gestaan. De weg waaraan de toren en de grot gesitueerd zijn heet de Rijzendeweg. Die gaat als je erop toe rijdt, duidelijk omhoog. Het leycentrum loopt in ieder geval van de toren door naar de lager gelegen Jozefkerk.




In het wapen van Woensdrecht: Maria met kind


Dank je wel, Peter de Moor,  voor je gastvrijheid en je verhalen
Dank je wel, John Mathijssen, voor de toestemming om de foto te plaatsten



Achtergrond informatie


1, 2, 3 Kerken op een leylijn

Er loopt een sterke energielijn van de toren naar de huidige kerk, die een eindje verderop staat.
Alle drie de kerken staan op dezelfde leylijn. De energie is ook voelbaar bij de Sint-Jozefkerk.


1249 - 1584: Onze Lieve Vrouwe Hemelvaart
1618 - 1809: Transept ingericht als kerk voor de Hervormde Gemeente

Al in de Middeleeuwen was er een kerkje of kapel in Woensdrecht, die onder Bergen op Zoom viel.  In het jaar 1249  kwam er toestemming om een kapel / abdij te bouwen. Deze was gewijd aan Onze Lieve vrouwe Hemelvaart. Dat kerkje is in 1584 tijdens de Tachtigjarige oorlog door brand verwoest, alleen de toren ervan is blijven staan (bron)
In 1618 komt er een gift van 40 gulden beschikbaar tot 'opbouwinge' van de kerk. Met dit geld wordt het transept ingericht als kerk. Tevens wordt er een klokkentorentje op de nok geplaatst. Tot 1809 wordt dit deel van de oude kapel als kerk gebruikt door de hervormde gemeente (bron). 
In 1830 vindt de Belgische Revolutie plaats. Dat betekent het eind van dit kerkje. Er worden soldaten in gelegerd, het kerkmeubilair en de overkapping dienen als brandhout. De muren en een deel van de fundamenten worden als steengroeve gebruikt. Er blijft dus weinig van over. Alleen de stompe toren houdt stand als ruïne. De kerk is al rond 1850 afgebroken. Op de plaats van het voormalige koor en het noordertransept is nu de protestantse begraafplaats gelegen (bron). 

1883 - 1944: St. Joseph

Tot 1865 heeft Woensdrecht het moeten doen met de oude toren. Er wordt gekerkt in Hoogerheide en er vindt een strijd plaats om een eigen kerk. Die wordt uiteindelijk gebouwd zonder toestemming van de kerkelijke overheden. Deze particuliere kerk wordt op 14 januari 1883 feestelijk geopend, maar uiteindelijk pas op 30 oktober 1885 gewijd. Deze kerk krijgt de titel St. Joseph. 
Dan vindt in 1944 de slag om de Schelde plaats. Zowel de kerk als de stompe toren liggen in de vuurlinie en worden volledig verwoest. 

1947: Sint Jozefkerk

In 1947 wordt de Sint-Jozefkerk ingewijd. Dat is het kerkje dat er nu nog staat. Er wordt sinds enkele jaren gezocht naar een herbestemming.  



Adres

Het Mariabeeldje en de ruïne van de Stompe Toren staat op particulier terrein. 
De eigenaar is Peter de Moor. Hij heeft een praktijk voor natuurlijke geneeswijzen.
'Bewust Holistisch', www.bewust-holistisch.nl, Rijzendeweg 2A, 4634 TX Woensdrecht. 

Bronnen

Leylijnen en leycentra in de Lage Landen - Wigholt Vleer (1992)
Tijding 1998-1: Uitgave van de Heemkundekring Het Zuidkwartier, artikel: De zusters van J.M.J. in Hoogerheide, door D. Adriaansen, pagina 11-28
Tijding 1999-2: Uitgave van de Heemkundekring Het Zuidkwartier, artikel: Verhalen van de oude heer Woensdrecht, door R. Jacobs, pagina 4-12










Drie middeleeuwse priestergraven bij Wissekerke

Als ik het boek met de Zeeuwse Sagen binnenkrijg zit er een oud krantenartikel voorin. Het gaat over drie kleine dorpjes in de nabijheid van Goes. Ze zijn gesticht door de broers Wisse, Hendrik en Arend. Alle drie hadden ze het plan om een kerk en een kasteel te bouwen. De dorpsnamen Wissekerke, 's Heer Hendrikskinderen en 's Heer Arendskerke herinneren aan hun bestaan. Ik ga op zoek naar de priestergraven waarover geschreven wordt, en de twee kerkjes die de tijd overleefd hebben...

De sage van drie broers en drie dorpjes

De broers Wisse, Hendrik en Arend wilden in de twaalfde eeuw elk een kerk en een burcht bouwen op Zuid-Beveland. Maar niet alles verliep zoals gepland. Hendrik bouwde de burcht, maar overleed voortijdig en liet het oprichten van de kerk aan zijn kinderen over. Het dorp werd daarom in oude tijden ook wel 's Heer Hendrikskinderenkerke genoemd. Misschien is het in de loop van de tijd wel verkort omdat het zo'n mond vol was om uit te spreken. Broer Wisse bouwde een mooie kerk, maar stierf voordat het kasteel was opgetrokken. Heer Arend echter heeft lang genoeg geleefd om zowel de kerk als het kasteel te kunnen bouwen. Hij wordt ook wel Arend met het buikje genoemd. Zijn bijnaam lijkt te duiden op een welvarend man.
Zo ontstonden Wissekerke, 's Heer Arendskerke en 's Heer Hendrikskinderen. De dorpjes liggen op korte afstand van elkaar. Van de kastelen resten alleen nog plaatjes en verhalen. Van de drie kerkjes zijn er twee bewaard gebleven. Dat van Wissekerke is in 1807 gesloopt. In het voormalige koor daarvan liggen drie priestergraven uit de Middeleeuwen. Die zijn het hoofddoel van ons bezoek. De rest is mooi meegenomen en op zo'n mooie dag als deze is alles leuk :-).

Het verdwenen kerkje van Wissekerke

We zijn het gehuchtje Wissekerke al voorbij gereden voor we er erg in hebben, en slaan de eerste de beste zijweg in om ons te oriënteren. We zoeken hier de drie priestergraven die op het kerkhof van het verdwenen kerkje bewaard gebleven zijn.
Over het kerkje zelf is nagenoeg niets terug te vinden. Veel verder dan dat er een grote kerk stond met een hoge toren kom ik niet. Ik stuit op een foto van de overgebleven toren en tast voor de rest in het duister.
Een voorbijganger die we aanspreken weet van niets en wijst achter ons als we vragen naar een kerkhof. Verrassend genoeg hebben we er zonder dat we het wisten vlak voor geparkeerd.
We lopen het brede pad van het kerkhof af naar achteren. Daar vinden we de drie priestergraven waar we naar op zoek zijn. Ze zijn te herkennen aan de afbeeldingen van miskelken op de zerk. Op twee ervan zijn de symbolen van de vier evangelisten te zien. Ook dat is gebruik bij het graf van een priester. De stenen zien er oud en verweerd uit, barsten verraden de ouderdom. Daterend uit de Middeleeuwen trotseren ze de tijd. Ze liggen op de plaats van het voormalige koor van de kerk.
Een vierde graf behoort aan een ambachtsheer uit het geslacht Wiskercke. Dat is van latere datum.
Ik zit een tijdje op het bankje links naast de graven. Hier was in vroegere tijden het koor van de kerk. Is het in die tijd al op een sterke energielijn geplaatst? Werd er toen al rekening gehouden met leylijnen? Of werden de kerken willekeurig op bestaande hoogten geplaatst?


De drie priestergraven liggen rond de centrale achterste steen

  

Drie graven met miskelken

 

 Links: Priestergraf  herkenbaar aan de symbolen van de vier evangelisten op de hoeken
Dit is de oudste steen uit 1513, gewijd aan Cornelis Wissezoon, sinds 1480 pastoor
Rechts: Zerk van Adriaen van Wissekerke, laatste ambachtsheer van dit geslacht

's Heer Hendrikskinderen

In 's Heer Hendrikskinderen lopen we een rondje om de Nicolaaskerk. De huidige kerk is gebouwd tussen 1805 en 1806, deels met de stenen van de oudere kerk. De toren dateert van rond de 15e eeuw. Aan de onderkant van de muren zie je nog oude kloostermoppen zitten. We staan even stil bij de Liturgische Tuinen die aangelegd zijn aan de zuidelijke en aan de noordelijke kant van de kerk. Kleurige bloemen in de kleuren van het kerkelijk jaar aan de zonnige zuidkant: paars, wit en rood. Groene planten en struiken aan de donkere noordkant. Tijdens een verdere rondwandeling  vinden we een mozaïekbankje met de geschiedenis van het dorp.


Oude kloostermoppen aan de onderkant van de muur    Groene planten aan de noordelijke kant 


Mozaïekbankje met het kasteel van 's Heer Hendrikskinderen
Een oude tekening van het kasteel vind je hier

's Heer Arendskerke

Ook in 's Heer Arendskerke vinden we een mozaïekbank met elementen van het dorp erop. We missen het kasteel maar een aardige voorbijgangster heeft geen weet van het bestaan ervan. Dat het er wel was hebben we net gelezen. 'Dat moet dan voor mijn tijd geweest zijn', reageert ze laconiek en met een glimlach nemen we afscheid van haar.

 

Mozaïekbankje 's Heer Arendskerke    



       Kasteel 's Heer Arendskerke
Een duidelijke foto vind je hier (even scrollen)
  
De kerk van 's Heer Arendskerke is rond 1450 gebouwd en wordt ook wel de Dorpskerk genoemd. De officiële naam is de Petruskerk. Hij is te bezichtigingen na een telefonische afspraak. Omdat ik geen idee heb hoe oud mijn vergeelde krantenknipsel is, heb ik ook geen idee of degene die de deur opendoet nog dezelfde zal zijn. Op de gok dan maar. Zoals verwacht vinden we de deur van de kerk gesloten. Bovendien vindt er een restauratie plaats op het moment dat we er zijn. Het leuke ervan is, dat we goed kunnen zien hoe zo'n proces in onze tijd plaatsvindt.
De kerk heeft al een heel oude voorganger gehad in de twaalfde eeuw. De fundamenten ervan zijn gevonden en gemarkeerd door een heg. Hierdoor kun je goed zien waar deze gestaan heeft. Een ouder kerkje van steen heeft twee koor ruimtes gehad, een in het noorden en een in het zuiden van de kerk. Je kunt de resten daarvan nog zien als je bij de kop in het oosten gaat staan.
De oude, witte, paardenkastanje op het grasveld naast de kerk valt als eerste in het oog. De boom is in 2007 omgevallen. Het deel dat geen belemmering vormde voor het verkeer is behouden gebleven. De boom is beschermd en is naar schatting tussen de 100 en 180 jaar oud.


Links de oude, omgevallen kastanjeboom


Restauratie van de kerk    Het oude kerkje had een noord- en een zuidkoor 


De fundamenten van het oudste kerkje zijn met een heg gemarkeerd




Achtergrondinformatie

De Heren van Schenge

In 1198 worden Arend en Hendrik genoemd als de heren van Schengen. Van Wisse weten ze dat niet zeker, maar in de sage wordt hij gezien als de derde broer.  De kastelen van de drie heren moeten al in 1147 binnen de aangelegde dijken gestaan hebben, want ze kregen toen rechten op nog onbedijkt gebleven stukken. De kerkjes zijn later gebouwd en de dorpen zijn pas op dat moment ontstaan.
De kerk van Wissekerke wordt al in 1216 genoemd en is de oudste van de drie. Daarna volgen die van 's-Heer Hendrikskinderen in 1267 en ’s-Heer Arendskerke omstreeks 1275-1280.
Van de kastelen resten alleen nog foto's en verhalen. In 's Heer Arendskerke zijn de resten van een Motte kasteel met voorburcht vlakbij de kerk gevonden. Compleet met gracht en brugconstructie.
In 's Heer Hendrikskinderen hebben zelfs twee kastelen gestaan. Een in de buurt van de dijk en een ten zuid-oosten van de kerk (bron). Maar Hendrik begon dan ook met het kasteel en heeft de bouw van de kerk niet meer meegemaakt :-). De vraag is of broer Wisse ooit aan het bouwen van een kasteel is toegekomen. In ieder geval is er niets van bekend.

Wissekerke

- In Wissekerke heeft tot 1807 een kerkje gestaan. Overbodig en bouwvallig geworden werd het voor afbraak verkocht. De toren stond er nog tot 1872. De naam van de kerk is niet te achterhalen. Wissekerke is mogelijk de oudste afsplitsing (12e eeuw) van de kerk te Goes en de moederparochie van 's-Heer Arendskerke en 's-Heer Hendrikskinderen. Na de reformatie gaat het om een Neder Duitse kerk.
- Het kerkhof in Wissekerke ligt op een vliedberg van 2,5 meter hoog met een een doorsnede van zo'n 50 meter. Een deel van de omringende gracht is nog zichtbaar. Op die hoogte stond van af de Middeleeuwen een kerk. Het oudste graf dateert uit het jaar 1513. Het vierde graf is van latere datum en stamt uit de 17de eeuw.
- Onder het koor ligt een grafkelder. Hoewel al aanwezig in de 1636, werd deze pas veel later in gebruik genomen. De laatste ambachtsheer  Egter van Wissekerke ligt er begraven.

's Heer Arendskerke

Bronnen

- Zeeuws Sagenboek  - J.R.W. en M. Sinninghe - Zutphen 1933
- Tijdschrift van het Koninklijk Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen 27.2 pagina 12 - 15:
De oude grafzerken op het kerkhof van Wissekerke  - Sarina Hendrikse













Oslo: Het Osebergschip en de twee priesteressen

Het verhaal van het Osebergschip intrigeerde me al vanaf het moment dat ik er ooit over las. Het Vikingschip dat na jarenlange zeereizen gebruikt werd als laatste rustplaats voor twee bijzondere vrouwen. Een schip vol schatten die getuigden van rijkdom. Wandkleden met processies die meer vertellen over degenen die er begraven werden. Verhalen van koninginnen, priesteressen en Noorse Godinnen... 

Het Osebergschip

Het Osebergschip is de blikvanger in het Vikingmuseum. Je loopt er bij binnenkomst recht tegenaan. Om het beter te kunnen zien kun je met een trap naar een soort uitkijkpunt. Foto's maken is dan weer net wat lastiger, vanwege het formaat en mede-toeristen. Het schip is gebouwd in het jaar 820 en gaat dus al een tijdje mee. Aan de rijke decoratie kun je aflezen dat het gebouwd moet zijn voor mensen met een hoge status. Al in 834 is het aan land gebracht en in gebruik genomen als grafschip. Helaas was het al voor een groot deel leeggeroofd toen het gevonden werd in de omgeving van Vestfold. Niettemin zijn er  tijdens de opgraving in 1905 een aantal voorwerpen gevonden die het verhaal vertellen van twee voorname vrouwen. Koninginnen misschien, of priesteressen.


Je loopt er bij binnenkomst recht tegenaan. 


Het rijk gedecoreerde schip is gebouwd voor mensen met een hoge status.

Een bijzondere begrafenis

In het schip waren twee vrouwen begraven in een houten grafkamer op het dek achter de mast. De dames kregen een schat aan grafgiften mee op hun laatste reis. Zo zijn er o.a. drie kunstig versierde sleeën en een houten kar gevonden. Naast vijf gesneden dierenhoofden op palen en vijf bedden waren er prachtige wandkleden, die mogelijk gediend hebben als bedekking voor de houten grafruimte.  Twee van de bedden waren bestemd voor de overledenen. Skeletten van vijftien paarden, zes honden en twee ossen zijn bewaard gebleven in het schip. Het bezit van paarden was voorbehouden aan de rijke klasse. Waren ze meegegeven voor de reis naar het Walhalla? Verder is er een runenstaf gevonden van meer dan twee meter lang. Het gebruik ervan is onbekend. De letterlijke vertaling van de nog zichtbare runen luidt: 'lite vis er menneske' (weinig wijs is de mens).

 

  

Drie sleeën gevonden in het schip

Twee hooggeplaatste vrouwen

De oudste vrouw was tussen de 70 en 80 jaar toen ze stierf. Ze leed waarschijnlijk aan kanker. De leeftijd van de andere vrouw wordt geschat op 50 plus. Ze had een gebroken sleutelbeen. Haar doodsoorzaak is onbekend.
De vrouwen lagen elk op een apart bed in de houten grafkamer op het dek. De rijk versierde bedden geven aan dat het hier om hooggeplaatste personen gaat. Bedden behoorden gewoonlijk niet tot de gangbare grafinventarisatie. En daaruit blijkt al dat er iets bijzonders aan de hand is.
De ene vrouw droeg een rode wollen jurk met een ruitpatroon en een fijne witte sluier. De andere een blauwe wollen jurk met sluier. Het is niet duidelijk wie de belangrijkste persoon was. Wel is zeker dat ze beiden een hoge  positie bekleedden.

Priesteressen

De vrouw in het grote bed zou een priesteres van Freya of Frigg kunnen zijn. Het feit dat er twee bedden gevonden zijn vertelt iets over de positie van de tweede persoon. De hoge status wordt geïmpliceerd doordat ze een eigen bed heeft in de grafkamer, smaller, maar prachtig versierd, getuigend van vakmanschap. De gedachte dat de tweede persoon was geofferd om de andere te begeleiden naar het land van de doden wordt niet door iedereen gedeeld. Dat zou af te leiden zijn uit het gebroken sleutelbeen, maar wordt tegengesproken door het eigen bed. Mogelijk gaat het om een familielid of een hoog-geboren priesteres, die ongeveer in dezelfde tijd gestorven is. Wel is men het er over eens dat er sprake is van verwantschap en dat het gaat om politieke of religieuze leiders.

Een leren etuitje

Dan is er nog een vondst om over naar huis te schrijven. Bij de oudere vrouw is een leren etuitje met cannabis gevonden. Van haar is bekend dat ze vanaf haar jeugd ernstig ziek was.  Op oudere leeftijd leed ze aan osteoporose en liep ze als gevolg van meerdere klachten waarschijnlijk mank en gebogen. Ze moet aan het eind van haar leven veel pijn gehad hebben. Gebruikte ze de cannabis als pijnstiller? Kon het bedoeld zijn om met de goden in contact te komen? Of was het textielvezel om kleding te maken?

Wandkleden

De belangrijkste vondst bestaat uit samengebundelde stoffen, waarvan het meeste bestond uit wandkleden. Samen met beddengoed en andere stukken kledingstof. Daarbij waren lange smalle repen stof, waarop figuren waren afgebeeld, rijdend, lopend, rijdend in wagens, maar ook oorlogsscènes.  Ze zouden gebruikt kunnen zijn bij feesten om ruimtes te decoreren.
In een van mijn bronnen lees ik dat de gevonden wandkleden wel eens de begrafenis van de twee vrouwen uit kunnen beelden. Dit omdat er sprake is van een processie, waarin twee vrouwen in een kar te zien zijn, die sterk lijkt op een van de karren die op het schip gevonden zijn. Kanttekening is dan dat dit soort precies werk onmogelijk uitgevoerd kan zijn tussen het overlijden en de begrafenis. Mogelijk is het een afbeelding van een eerdere begrafenis of misschien wel een mythologische en of religieuze scènes.

Priesteres van Freya

Het vermoeden rijst dat er in het Osebergschip een koningin begraven ligt. De oudere vrouw zou koningin Alfhild van de Yngling familie zijn. Een tweede bron noemt Åsa van de Ynglingclan als kandidaat. Mogelijk was ze een priesteres van de godin Freya. Zij is de Germaanse godin van de vruchtbaarheid, de liefde en de lust, daarbij is ze ook  een strijdster. 
Met name dieren spelen in de godinnen-cultus een belangrijke rol. Er zijn honden en paarden gevonden in het graf.  
In de afgebeelde processie op een van de wandkleden zijn veel vrouwen afgebeeld. De meeste zijn lopend of worden gedragen in wagens die door paarden getrokken worden. Er is één vrouw die het beeld domineert. Ze draagt een kap en lijkt schrijlings op een rood paard te zitten. Ze zou de godin Freya kunnen zijn.
Een kist met graan en appels, bessen en een slijpsteen wijst in in de richting van de vruchtbaarheidsgodin.
De mooi versierde processie wagen kan gediend hebben op de manier waarop de godin Nerthus langs boerderijen ging om symbolisch vruchtbaarheid te brengen op de velden.
Verder zijn er voorwerpen gevonden die met spinnen en weven te maken hebben. Maar liefst vier weefgetouwen zijn gevonden in het schip. Een half afgemaakt weefstuk heeft mogelijk toebehoord aan een van de vrouwen. Het lijkt erop dat alles wat nodig was voor weven en spinnen meegenomen was in het graf.
Het grote bed zou symbool kunnen staan voor de vruchtbaarheidsriten (heilige ritueel van het heilige huwelijk). Het is verwoest en in kleine stukjes gehakt terug gevonden.
Tot slot kan de houten kar gebruikt zijn voor vruchtbaarheidsrituelen. Met een dergelijke kar reed de 'godin' over de velden om het land te zegenen.

 

De houten kar die mogelijk gebruikt werd voor vruchtbaarheidsrituelen 


Achtergrondinformatie

Het grafcomplex is 250 jaar  gebruikt door het koninklijk Yngling geslacht in Noorwegen en Zweden. De oudere vrouw zou koningin Alfhild van de Yngling familie zijn. Zij was de vrouw van Gudrod the Magnificent, de Jager en mogelijk was ze een priesteres van de godin Freya. Ze is de moeder van Olaf Geirstad-alf. 
In een tweede bron wordt een andere kandidaat genoemd voor het koningsgraf. Ze wordt Åsa van de Ynglingclan genoemd. Het kost even tijd om het plaatje rond te krijgen. 
De centrale figuur in dit verhaal is een koning. Zijn naam is Gudrod Halfdansson, de 'Geweldige'. Sommigen noemen hem de Jager. Zijn eerste vrouw is Alfhild. Na haar dood omstreeks 810 stuurt Gudrod zijn mannen naar koning Harald Roodbaard om de hand te vragen van zijn dochter Åsa. Deze wordt hem geweigerd maar daarom niet getreurd. De koning brengt een leger bijeen en verslaat haar vader en broer. Hij verovert zijn bruid dus met geweld. Zij wordt zijn tweede vrouw tegen wil en dank. Omstreeks 810 krijgen ze een zoon. Gudrud  sterft een jaar na zijn geboorte en zijn moeder voedt hem bij haar eigen familie op. Åsa van de Ynglingclan is de moeder van Halfdan de Zwarte en de grootmoeder van Harald Schoonhaar. Zij sterft rond het jaar 837.
Ten tijde van het sterven van Alfhild was het schip nog niet gebouwd. Is koningin Åsa de grootste kanshebber voor de rol van koningin-priesteres? Het zal altijd een raadsel blijven :-). 





Adres

Vikingskipshuset, Huk Aveny 35, Bogdø (bus 30 vanuit Olso).
In dit museum zijn de best bewaarde Vikingschepen te bezichtigen, samen met de voorwerpen van de grafschepen van Oseberg, Gokstad, Tune en Borre.

Andere blogs over Oslo

https://jokessterrenkruid.blogspot.com/2014/08/de-mariakerk-in-oslo.html

Bronnen

Folder Vikingschip Museum
Vikingskipene - UiO: Museum of Cultural History, University of Oslo
Roles of the Northern Goddess - Hilda Ellis Davidson
Goden en sjamanen in Noordwest-Europa - Linda Wormhoudt
Seidr - Het Noordse pad - Linda Wormhoudt
The Viking Serpent - Harald S. Boehlke
Heimskringla or the lives of the Norse Kings - Snorre Sturlason

Websites

https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Osebergschip
https://www.khm.uio.no/english/visit-us/viking-ship-museum/exhibitions/oseberg/skeletons.html
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Ynglinge
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Gudrod_Halfdansson
https://en.m.wikipedia.org/wiki/%C3%85sa_Haraldsdottir_of_Agder
https://thornews.com/2018/01/11/the-confusing-horned-helmets-depicted-in-the-oseberg-viking-age-tapestries/
https://thornews.com/2018/01/23/who-was-the-exceptionally-powerfully-built-viking-buried-in-the-gokstad-ship/
https://thornews.com/2017/11/20/the-puzzling-animal-head-posts-found-in-the-oseberg-viking-ship-grave/
https://thornews.com/2013/04/07/the-oseberg-ships-mystical-runic-inscriptions-man-knows-little/
https://thornews.com/2014/06/19/found-cannabis-in-viking-ship-grave/


Een bezoek aan de kerk in Tholen is de moeite waard

Het geluk is met mij: een zonnige dag met een speciale verjaardag in het stadje Tholen. Niet in de buurt, en als we er toch zijn kunnen we best even de Grote Kerk bezoeken waar de mummies gevonden zijn. Gaan we gewoon een uurtje eerder van huis.  De mummies worden bewaard in de kelder waar ze ontdekt werden, en deze is ontoegankelijk voor publiek. Dichtgemetseld als ik het goed heb begrepen. In de digitale presentatie van de kerk komt een opname langs. Maar er blijft genoeg over om te bewonderen in deze bijzondere kerk... 

Het Koor

Tussen koor en schip is een scheidingswand geplaatst waardoor ik bij het binnenkomen even gedesoriënteerd ben. We komen als eerste terecht in het koor. Even de hoofdingang gemist :-). Daar wordt onze aandacht in één oogopslag getrokken naar vier donkerrode pilaren, aan de bovenkant getooid met een prachtig versierde groene rand. Die pilaren geven het koor een heel speciale sfeer, mede door de sporen van oude fresco's, die bewaard gebleven zijn. Het geheel kwam onder een kalklaag tevoorschijn tijdens een restauratie.



De pilaren zijn beschilderd met meekrapverf





De bovenrand is prachtig versierd



Fresco van het Lam Gods met kruisvaan



Een tweede afbeelding van het Lam Gods met kruisvaan

Mummies in de kelder

In de ruimte op de vloer tussen de pilaren vinden we een aantal zerken met de namen van de familie Van Vrijberghe. Van dat oude Magistratengeslacht zijn 21 stoffelijke resten gevonden in de kelder van een 'tegen het noorderschip aangebouwde kapel'. Door de klimatologische gesteldheid in de grafkamer zijn die a.h.w. gemummificeerd (ik citeer). 



Grafzerk van een lid van het Thools Magistratengeslacht Vrijberghe 


In de presentatie van de kerk is een opname van een paar mummies te zien. 

De legende van het aangespoelde bord

De digitale presentatie verklapt nog een aantal dingen die ik anders misschien over het hoofd had gezien. Zo hangt er in het koor een bord met de tien geboden. Volgens een legende zou het aangespoeld zijn na het vergaan van de stad Reimerswaal. Dat is het niet, want ze hebben het uitgezocht. Ik opteer altijd voor het leukste :-). 


Achterkant van het tien gebodenbord (aan de zuidzijde van het koor)

Grafstenen met een logo


Verder zijn er in de Preekkerk (dus het gedeelte van schip en transept) een aantal grafstenen te vinden waarvan de hoeken versierd zijn met de symbolen van de vier evangelisten. Daar zou je ongemerkt overheen lopen als je het niet wist. 


Marcus als de gevleugelde leeuw


Lucas als de gevleugelde stier 


Mattheus als de gevleugelde engel


Johannes als de gevleugelde adelaar 

Een te groot ontwerp

Tot slot was het ontwerp van het koor groter dan de uiteindelijke bouw. Aan de kooromgang is wel begonnen, maar deze is deels afgebroken en deels niet gebouwd. Zo komt het dat je aan de buitenkant van de kerk de pilaren ziet die aan de binnenkant hadden moeten staan. Voor mij geldt: dat wat je niet weet zie je snel over het hoofd. 


De pilaren van de onvoltooide kooromgang zijn zichtbaar in de buitenmuur

Wat ook bijzonder is, is dat de kerk in het eerste kwart van de 16de eeuw een Librije had, net als in Zierikzee en Zutphen. De Grote of Lieve Vrouwenkerk heeft al met al heel wat te bieden. Een bezoek is de moeite waard. Naar energielijnen heb ik dit keer niet meer gezocht :-).



Adres

Kerkplein 1, 4691 CE Tholen

Noten 

Bij Omroep Zeeland is een kort filmpje te vinden.
Naar dit filmpje heb ik eerder verwezen in een eerder blog over de mummies in het dorpje Almen.

Eerdere blogs

Andere blogjes over plekken waar mummies gevonden zijn:
Almen: In de kelder is het donker






De mummies van Wieuwerd

Het Romaanse kerkje van Wieuwerd is gelegen op een terp die al in +/- 100 na Christus bestond. In de kelder vinden we de vier gemummificeerde lichamen, die dankzij de ligging van de kerk bewaard gebleven zijn. Het wordt het geheim van Wieuwerd genoemd... 

De Nicolaaskerk

Wieuwerd lag in het verleden aan de Middelzee, een soort zij-arm van de Waddenzee. De heilige Nicolaas was de beschermheilige van de zeevaarders. Hier ligt vermoedelijk de link met de naam van de kerk.
De Nicolaaskerk dateert van rond het jaar 1200 en was van oorsprong een katholieke kerk. Er is bij mijn weten geen informatie over een eerdere kerk op deze plaats. Wel bestaat de terp op het moment van bouwen al zo'n 1100 jaar.



Middelzee, foto Fries Museum                         Het kerkje stamt uit 1200
  
Vier bewaarde mummies en zeven tot stof vergaan

De vier bewaarde mummies bevinden zich in de grafkelder onder het verhoogde koor. Die is daar in het jaar 1609 ingericht (1). Het jaartal vind je boven de deur die toegang verleent naar de kelder. In 1765 vonden timmerlieden tijdens werkzaamheden bij toeval de niet vergane lichamen in de grafkelder.
Na deze ontdekking werden de mummies wereld beroemd en werd er onderzoek naar gedaan. Uit de kelder gehaald voor wetenschappelijk onderzoek gingen zeven lichamen verloren. Ze bleken tot stof te vergaan. Zoals op de foto te zien is waren de kisten oorspronkelijk afgesloten met een deksel en deels op elkaar gestapeld.
Van links naar rechts is het lichaam bewaard van een goudsmid (1706), een onbekende vrouw, een man die overleden is aan de gevolgen van een kaakabces en een jong meisje dat aan tuberculose heeft geleden (1610). Dat meisje zal als een van de eersten bijgezet zijn in het familiegraf. Haar voeten zijn spits gevormd ten gevolge van het lange liggen op bed. Het gezicht van de man met het kaakabces vertoont sporen van de geleden pijn. Een geschonken elders gemummificeerde kat staat op de rand bij het venstertje aan de rechterkant.


Ansichtkaart van de grafkelder (met toestemming)


Ansichtkaart met de vogels (met toestemming)



Foto genomen in de kerk

Het geheim van Wieuwerd

De mummies zijn op natuurlijke wijze gedroogd en niet behandeld.  Zodra ze uit de kelder gehaald worden vallen ze uiteen tot stof. Twee open raampjes in de kelder zorgen voor een natuurlijke luchtstroom. Deze is voelbaar als je er staat. De lage temperatuur en de hoge luchtvochtigheid spelen mogelijk een rol. Aan de noordzijde is het vochtiger en zijn de mummies het best bewaard. Later opgehangen vogels ondergingen hetzelfde mummificerende proces. In nagebouwde kelders op andere plaatsen is geen spontane opdroging waargenomen. De plek speelt hier een belangrijke rol. Sommige mensen denken dat er meer factoren zijn die bijdragen aan het uitdrogingsproces. Kan er sprake zijn van aardstralen? Leylijnen misschien?

Knooppunten en leylijnen

Wieuwerd wordt genoemd in het boek 'Leylijnen en leycentra in de Lage Landen'. Het gaat om een leycentrum op de plaats van de grafkelder en de mummies. De lijn loopt door de lengte-as van de kerk. Wieuwerd ligt op een leylijn tussen Easterwierrum en Wommels. Maar als ik even verder zoek ontdek ik Wieuwerd op een kilometerslange lijn die doorloopt richting de Externsteine. Aan de westelijke kant eindigt de lijn in de Waddenzee (of loopt door naar een verder punt?). Vlak voor hij onder het water 'verdwijnt' ligt het belangrijke leycentrum bij Wijnaldum. De plaatsjes Easterwierrum en Wommels vormen een kruisverbinding met de grote lijn. Kijk voor foto's van Easterwierrum onder de streep (2) . Wat is dit een leuke ontdekking :-).

Persoonlijke ervaring

Het bovenstaande verklaart ook mijn persoonlijke ervaring. In de kelder voel ik een sterke energie rond mijn hoofd. Ik sta precies in het midden voor de vier kisten. Boven in het koor is de energie ook voelbaar, maar zwakker.
Met mijn wichelroedes loop ik een rondje rond de kerk. Ligt het aan de volle maan of is de leylijn hier zo breed als het kerkje zelf? Aan de oostkant lijkt de lijn door te lopen naar het kasteel van de familie Walta dat daar ooit stond. Vanaf dat punt tot aan het kelderraampje aan de zuid-oostkant valt de energie even weg.

Interieur

Wat me opvalt is de decoratie van de preekstoel, waarbij als eerste een vrouwenfiguur in het oog springt. Ze trekt mijn aandacht door het kind in haar armen en de twee engeltjes aan haar zijde. Even denk ik aan Maria, maar zo is het niet bedoeld. De afbeelding symboliseert de liefde, weergegeven door een vrouw met drie kinderen. Ik laat me in de war brengen door de toch duidelijk herkenbare vleugeltjes van de kindjes op de grond :-).
Geen afbeeldingen van de vier apostelen dit keer, maar vijf allegorische figuren die de hoop, vrede, liefde, geloof en waarheid verzinnebeelden.


'De Liefde'                                             'Het Geloof'

  

'De Vrede'                                                 'De Hoop'


'De Waarheid

Traditionele protestantse inrichting

De kerk heeft nog een traditionele protestantse inrichting. De plaatsen voor mannen en vrouwen waren gescheiden. De open vrouwenbanken staan dwars op de zuidmuur. De gesloten mannenbanken langs de noordmuur. Langs de noordmuur staan ook één of meer herenbanken. De rijken zaten dus in de banken recht voor de preekstoel en hadden zo de beste plaats, aldus de gids. Leuk detail dat me verteld werd was dat de banken van de vrouwen wijder waren vanwege de rokken. De banken van de mannen hadden een rugleuning. Verschil moest er kennelijk zijn :-).
Het orgel stamt uit 1788 en is een aantal keer gewijzigd en vergroot. Het bijzondere element is hier de schildering van de gedrapeerde gordijnen.



Noormannenpoortje

De enige oorspronkelijke muur is aan de noordkant. Daar zie je nog een romaans raampje en een inmiddels dichtgemetseld Noormannendeurtje. Dat hele lage poortje, waar je zonder te bukken niet door kan, is in vroegere tijden hoger geweest. Hier was de oorspronkelijke ingang voor de vrouwen en kinderen. Zij zaten in de banken aan de noordkant van de kerk. Aan de donkere kant dus. Vanwege die zondige appel van lang geleden. In het zuiden, aan de kant van het licht, zaten de mannen en de oudere jongens. Het doopvont en het kerkhof lagen traditioneel ook aan de noordelijke kant. Door de voortdurende ophoging van het kerkhof werden de poortjes steeds lager.

Volksverhaal

Het Noormannenpoortje heeft een eigen verhaal. Het verhaal gaat dat het poortje gebouwd is in opdracht van een Noorman met de naam Godfried. Bij het uitgaan van de kerk moesten ze hun hoofd buigen voor hun veroveraars. Slim als ze waren, gingen de Friezen achteruit het poortje door. Dit was tegen het zere been van Godfried, die vervolgens de poortjes dicht liet metselen. In tegenstelling tot wat je zou denken heeft het poortje dus weinig met de Noormannen te maken

 

Vooraanzicht                                                 Noormannenpoortje


Adres

Terp 1, 8637 VH Wiuwert

Noten

(1) De grafkamer is als familiegraf gebouwd in opdracht van de familie Walta. Zij bezaten een slot ten noorden van het dorp (Walta-slot of Thetinga-state).  Mogelijk zijn er ook leden van de Labadisten bijgezet. Dit was een vrij radicale geloofsgroep, die in communeverband leefde. Drie dochters van de familie Walta waren aangesloten bij deze sekte. Zij kwamen in 1675 terecht in het kasteel.
Ook Anna Maria van Schuurman speelt een belangrijke rol in dit verhaal.

(2) De korte leylijn loopt van Easterwierrum via Wieuwerd naar Wommels. 
In Easterwierrum staat een toren eenzaam op een kerkhof op een terp. De kerk werd in 1903 afgebroken. De toren die dateert uit de tweede helft van de twaalfde eeuw kon uiteindelijk behouden blijven. De terp is voor een groot deel afgegraven en de toren 'torent' overal bovenuit. De contouren van de oude kerk staan op de grond aangegeven en de begraafplaats is nog steeds in gebruik. Binnen de contouren van de kerk zijn nog grafstenen te vinden van de oude adel. Oorspronkelijk vormde de kerk het middelpunt van het 'oude' dorp. Een  nieuwe woonkerk verrees op zo'n 500 meter afstand. 


De alleenstaande toren van Easterwierrum steekt boven de omgeving uit (foto's 2021)

Gerelateerde blogs

Andere blogjes over plekken waar mummies gevonden zijn:

Bronnen

Brochure Wieuwerd en zijn historie - tiende, bijgewerkte druk, 1977
Traditionele protestantse inrichting: Informatie Nicolaaskerk Wieuwerd
Vroomheid en Vergankelijkheid, De Franeker Martinikerk - J. de Vries
Leylijnen en leycentra in de lage landen - Wigholt Vleer, p. 99

Websites